Kasiarze w Drugiej Rzeczypospolitej, Mateusz Rodak

Książka, którą czytelnik trzyma w ręku, stanowi m.in. próbę weryfikacji wizerunku kasiarza. Autor pragnie odpowiedzieć na zasadnicze pytanie: na ile pozostaje on bliski ówczesnej rzeczywistości. Lektura tej pracy ma za zadanie lepiej poznać realia funkcjonowania ludzi, którzy tworzyli to, dość nieliczne, środowisko przestępcze. Autor skupia się przede wszystkim na próbie stworzenia możliwie szczegółowej charakterystyki tej grupy społecznej, może „zawodowej” i stara się naszkicować portret zbiorowy międzywojennych kasiarzy.

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
ROZDZIAŁ 1. Fenomen kasiarstwa od końca XIX w. do 1939 r.
Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1. Preludium: przed 1918 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.2. „Złoty wiek” kasiarstwa: 1918–1939 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.2.1. Warszawa – początek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.2.2. Kraj („prowincja”) – rozwinięcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
1.2.3. Warszawa – zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
ROZDZIAŁ 2. Kasiarze i ich środowisko. Próba charakterystyki . . . . 71
2.1. Raz jeszcze o szacunkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2.2. Czas niewinności. Zanim stali się przestępcami . . . . . . . . . . . . . 73
2.2.1. Pokolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.2.2. Pochodzenie społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.2.3. Edukacja, pierwsza praca, służba wojskowa i… pierwsze
przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
2.2.3.1. Edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
2.2.3.2. Samodzielność? Przestępcze debiuty . . . . . . . . . . . . 91
2.2.3.3. Służba wojskowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
2.3. Codzienność. O życiu kasiarzy między włamaniem a wyrokiem . . . . 105
2.3.1. Życie prywatne i rodzinne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.3.2. Nie tylko kradzież, czyli alternatywne – nie zawsze legalne –
formy akumulacji kapitału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
2.3.3. Strategie mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
2.3.4. Powszednie dzień i noc złodziejskiej „arystokracji” . . . . . . . . 137
2.3.4.1. Używki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
2.3.4.2. Przemoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
2.4. Schyłek. Rzecz o kasiarskiej „emeryturze” . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
2.4.1. Życie po zakończeniu „kariery” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
2.4.2. Zdrowie i kondycja fizyczna kasiarzy . . . . . . . . . . . . . . . . 163
2.4.3. Tragiczny epilog. Okupacja i czasy powojenne . . . . . . . . . . 167
ROZDZIAŁ 3. Szajki, nadawcy, włamania, narzędzia… Kasiarze „na
robocie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
3.1. Szajki. Relacje w środowisku kasiarskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
3.1.1. Wyznanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
3.1.2. Ulica, dzielnica, więzienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
3.1.3. Rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.1.4. Pokolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
3.1.5. Szajki międzymiastowe i międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . 197
3.2. Przed, w trakcie i po włamaniu. Kasiarze przy „pracy” . . . . . . . . . 214
3.2.1. Nadawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
3.2.2. Banki, jubilerzy, urzędy, a może raczej… miejsca kradzieży . . . 219
3.2.3. Przebieg włamania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
3.2.3.1. Transport i obserwacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
3.2.3.2. W drodze do kasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
3.2.3.3. Metody i narzędzia włamań . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
3.2.3.4. Gdy nie zawsze wszystko idzie zgodnie z planem... . . . 252
3.3. Śledztwa. Kryminalistyka na usługach policji . . . . . . . . . . . . . . . 257
ROZDZIAŁ 4. W poszukiwaniu źródeł kasiarskiego mitu, czyli
próba dekonstrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Abstract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Spis tabel, wykresów, map i ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Indeks nazw topografi cznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322