Nowy produkt
Tomasz Krzemiński, Codzienność mniejszych miast Pomorza Nadwiślańskiego
końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX wieku. Zmiany warunków materialnych, przeobrażenia obyczajowości,
Warszawa 2017, IH PAN, 165x240 mm., oprawa miękka, s. 410, il.:32, ISBN 978-83-63352-94-3
2 Przedmiot Przedmioty
Ostatnie egzemplarze!
Data dostępności:
Książka stanowi efekt badań nad problematyką zmian warunków i przejawów życia codziennego mieszkańców małych ośrodków miejskich Pomorza Nadwiślańskiego w dobie przeobrażeń cywilizacyjnych i społecznych zachodzących od początków XIX do połowy XX stulecia. Przemiany, zarówno w sferze kultury materialnej, jak i w dziedzinie życia społecznego, które na przełomie wieków znacząco przyspieszyły, zbiegły się z fundamentalnymi zjawiskami i wydarzeniami epoki (I wojna światowa, powrót niepodległego państwa polskiego, rozwój nacjonalizmów). Wszystkie te czynniki oddziaływały na poziom i styl życia mieszkańców pomorskich miasteczek.
Celem naukowym pracy jest wyodrębnienie i syntetyczny opis charakterystycznych obszarów małomiasteczkowej codzienności. Określenie czynników wpływających na poszczególne elementy, składające się na życie każdego mieszkańca oraz różnego rodzaju wspólnot, w których on funkcjonował. Obraz małomiejskiej, powiatowo-prowincjonalnej codzienności przedstawiono na tle przemian społeczno-politycznych, rozgrywających się w końcowej fazie panowania pruskiego i w dwudziestoleciu międzywojennym. Dłuższa i odrzucająca cezury historii politycznej obserwacja zjawisk pozwoliła na ukazanie zarówno dynamicznych zmian, jak i nienaruszonego trwania różnych aspektów małomiasteczkowej codzienności. Na kartach książki opisano zatem przekształcenia przestrzeni publicznej i prywatnej oraz ich wpływ na poziom życia i zdrowotność mieszkańców. Scharakteryzowano przyzwyczajenia żywieniowe i zagadnienia aprowizacyjne, problematykę życia rodzinnego i zjawiska społeczne związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, a także wszelkie odniesienia dotyczące funkcjonowania we wspólnocie niewielkiej, lecz zróżnicowanej pod względem etnicznym i wyznaniowym.
Tomasz Krzemiński, historyk, pracuje w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN (Pracownia Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich w Toruniu). Absolwent Wydziału Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię społeczną XIX i pierwszej połowy XX w., koncentrując się na dziejach zachodnich ziem Polski (Pomorza, Kujaw, Wielkopolski) w tym okresie.
SPIS TREŚCI
Wstęp................................................................................9
I. MODERNIZACJA - PRZEOBRAŻENIA - POLITYKA..................17
Długofalowe skutki reform pruskich z pierwszej połowy XIX wieku..........17
Miasta w czasie modernizacji XIX wieku..........................................26
Kapitalizm i podniesienie cywilizacyjne..........................................28
Demokratyzacja i pogłębienie podziałów narodowościowych na przełomie
wieków..........................................................................33
Wielka wojna katalizatorem przemian............................................39
W odrodzonej Rzeczypospolitej .... ............................................40
II. MAŁOMIASTECZKOWY PEJZAŻ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ
I PRYWATNEJ..................................................................48
Zacofanie cywilizacyjne miast......................................................48
Symptomy podniesienia cywilizacyjnego i modernizacyjna przemiana..........52
Rynek i ulice........................................................................55
Boom inwestycyjny................................................................57
Nowoczesność i zaniedbania......................................................60
Parki i skwery......................................................................64
Cmentarze..........................................................................66
Pomniki i formy upamiętniania....................................................67
Architektura a rywalizacja narodowościowa......................................68
Kolej..................................................................................70
Dom i mieszkanie..................................................................72
Wyposażenie wnętrz................................................................74
Ogrzewanie i oświetlenie..........................................................80
Zahamowanie ruchu budowlanego w czasie wojny..............................84
Powojenna kontynuacja w duchu modernizmu..................................87
III. HIGIENA I ZDROWIE........................................................97
Poziom higieny w miasteczkach pomorskich....................................97
Dostęp do wody..................................103
Choroby.......................................107
Opieka medyczna.................................114
Alkoholizm i choroby weneryczne........................120
Lęki o zdrowie...................................124
Higiena osobista..................................127
Kąpiele i mycie...................................130
Pranie........................................135
Wojna i kryzys a higiena..............................137
IV. KULTURA KULINARNA - ZWYCZAJE ŻYWIENIOWE -APROWIZACJA................................142
Specyfika drobnomieszczańskiej kuchni pomorskiej...............142
Mięso i jego przetwory..............................145
Ryby.........................................150
Nabiał........................................151
Produkty mączne..................................153
Cukier i słodycze..................................156
Warzywa i zielenina................................159
Przemiany w żywieniu...............................162
Kawa, herbata i inne napoje............................164
Piwo i inne alkohole................................168
Restauracje i domowe posiłki...........................170
Problemy aprowizacyjne czasów wojennych...................173
Drożyzna i braki żywności.............................182
Ceny żywności...................................184
Powojenne przemiany...............................188
V. RODZINA - MAŁŻEŃSTWO - PŁEĆ..................193
Drobnomieszczańska rodzina przełomu wieków. Uczucia i materializm . . . 193
Role mężczyzny i kobiety w rodzinie.......................197
Pani domu.....................................202
Społeczna aktywność kobiet w środowiskach małomiejskich..........206
Percepcja haseł emancypacyjnych.........................208
Między kontraktem a uczuciami. Małżeństwo i miłość.............210
Na marginesie życia rodzinnego.........................216
Rodzina, jednostka a społeczeństwo.......................217
Dzieci........................................221
Seniorzy.......................................225
Rodzina wobec wielokulturowego otoczenia...................228
Wstydliwość, niewiedza, patologia - seks i sprawy intymne..........231
Wojenny wstrząs i... powojenna normalizacja?.................238
VI. PRACA - ZAWÓD - UTRZYMANIE...................246
Praca jako zjawisko społeczne, etos pracy....................246
Wymiar i czas pracy................................248
Ramy prawno-instytucjonalne pracy i warunki pracy..............251
Świadomość praw pracowniczych.........................253
Praca jako czynnik tożsamości (rzemiosło i handel)...............256
Inne formy pracy zawodowej w środowiskach małomiasteczkowych.....262
Wpływ wojny i zmiany państwowości na stosunki zawodowe.........267
Zawodowa i domowa praca kobiet........................276
VII. RELACJE - WSPÓŁZALEŻNOŚCI - ODNIESIENIA SPOŁECZNE 281
Wspólnoty sąsiedzkie: między swymi i obcymi.................281
Szkoła i jej rola w socjalizacji...........................288
Zycie publiczne w małym mieście........................291
Międzysąsiedzkie konflikty w małomiejskiej wspólnocie............295
Różnice społeczne.................................304
Wokół parafii, zboru i synagogi..........................307
Ku chwale tronu... i ojczyzny, na pomoc bliźnim...............319
Zagrożenia dla wspólnoty. Zjawiska kryminalne, półświatek przestępczy . . . 329
VIII. WOLNY CZAS - ŚWIĘTOWANIE - REKREACJA -UCZESTNICTWO W KULTURZE...................335
Między domem, warsztatem a świątynią.....................335
W knajpie... przy kuflu piwa...........................336
W przyjacielskim gronie... stowarzyszenia, kluby, związki...........343
Indywidualne i wspólnotowe formy rekreacji..................357
Zakończenie....................................369
Abstract.......................................373
Bibliografia.....................................375
Indeks osób.....................................399
Indeks miejscowości................................408