Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. II: Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek,oprac.Henryk Lulewicz Zobacz większe

Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. II: Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek,oprac.Henryk Lulewicz

Odnowione

Warszawa 2009, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, oprawa twarda, ISBN 978–83–7543–086–8

Więcej szczegółów

Ten produkt nie występuje już w magazynie

30,00 zł brutto

Więcej informacji

Drugi tom zawierający akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego
(dalej: WKsL) prezentuje spuściznę aktową specyfi cznego parlamentaryzmu
litewskiego funkcjonującego po unii lubelskiej z 1569 r. i następującej
rychło po niej śmierci ostatniego Jagiellona. Spuścizna tu zawarta liczy
w sumie 75 odnalezionych dotychczas aktów wystawionych w imieniu różnorodnego
typu litewskich zgromadzeń stanowych. Obejmuje ten tom przede
wszystkim odpowiednie uchwały i lauda podejmowane w trakcie zgromadzeń
stanowych, które mieściły się w ówczesnym systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej
(sejmiki generalne), następnie tak zwanych konwokacji wileńskich
o charakterze quasi-parlamentarnym, ale także zgromadzeń nieformalnych
organizowanych przez samo społeczeństwo szlacheckie z okresów
panowań królów elekcyjnych na przestrzeni ostatniej ćwierci XVI oraz w XVII
stuleciu, czyli w praktyce od dziesięcioletniego panowania Stefana Batorego
począwszy, aż po śmierć Jana III Sobieskiego w 1696 r. W zamierzeniu wydawcy
przygotowującego tom do edycji stanowi on kontynuację tomu pierwszego,
wydanego przed trzema laty pod takim samym tytułem, który obejmował
okresy bezkrólewi na całej przestrzeni istnienia Rzeczypospolitej
polsko-litewskiej, czyli stosunkowo krótkie odcinki chronologiczne po zgonie
bądź abdykacji króla, przeplatane znacznie dłuższymi okresami panowań1.
Instytucja zjazdu stanów litewskich narodziła się podczas pierwszych bezkrólewi
w latach 1572–1576, następujących wkrótce po zawarciu unii realnej
w Lublinie z Koroną Polską, która pozbawiła Litwę własnego parlamentu na
rzecz sejmu zwoływanego odtąd do Warszawy, wspólnego dla całego federacyjnego
państwa. W warunkach kryzysu bezkrólewi rolę dawnego sejmu litewskiego zaczął więc wypełniać organ kształtujący się samorzutnie, a jak wykazała praktyka pierwszych bezkrólewi, niezbędny do podejmowania decyzji żywotnych dla litewskiej części wspólnej Rzeczpospolitej. W świetle
obowiązującego po unii lubelskiej prawa publicznego owa instytucja zjazdu
stanów miała charakter nieformalny. W trakcie szybko następującej adaptacji
ustrojowej owe zjazdy stanowe w Wielkim Księstwie przybrały szybko określoną
formę o sprecyzowanym kształcie, tak pod względem prawnym, jak
i organizacyjnym. W pewnych sytuacjach szczególnych kryzysów wewnętrznych
albo zagrożenia zewnętrznego państwa także podczas panowań królewskich
dochodziło jednak nadal do zgromadzeń nieformalnych, które podejmowały
decyzje polityczne w imieniu całego stanu szlacheckiego Litwy, bądź
uzurpowały prawo do podejmowania takowych decyzji w imieniu całej Litwy,
choć reprezentowały zaledwie jej cząstkę.

(Fragment wstępu)

Spis treści 6
Wstęp ................................................................................................................. 9
Wykaz skrótów i symboli .................................................................................. 27
Wykaz skrótów bibliografi cznych ..................................................................... 29
I. Panowanie Stefana Batorego (1576–1586)
1. Zjazd główny zwołany do Wilna na 3 III 1577, który nie odbył się. ...... 35
2. Zjazd (albo sejmik) główny stanów WKsL w Wołkowysku
(6–18 VII 1577) ........................................................................................ 35
3. Zjazd senatorski w Wilnie (9–10 VIII 1577) ........................................... 56
4. Zjazd stanów WKsL zwołany do Nowogródka na 29 IX 1578,
przeniesiony potem do Wilna, który jednak nie odbył się ....................... 60
5. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(17–29? IV 1580) ..................................................................................... 61
6. Zjazd główny stanów WKsL planowany na poprawę II Statutu Lit.
(8 IX 1581) ............................................................................................... 67
7. Sejmik główny (konwokacja) stanów WKsL w Wołkowysku
(19–21 I 1582) .......................................................................................... 68
8. Sejmik główny (przedsejmowy) w Wołkowysku (16 IX 1582) .............. 71
9. Zjazd stanów WKsL planowany pierwotnie 20 X 1583 w Wilnie,
który odbył się w innym terminie (23 I – koniec III [24?] 1584) ........... 73
10. Sejmik główny (przedsejmowy) w Wołkowysku
(17–21 XII 1584) ...................................................................................... 78
II. Panowanie Zygmunta III Wazy (1588–1632) i Władysława IV Wazy
(1632–1648)
1. Zjazd główny zwołany do Wilna na 7 XI 1588, przeniesiony
do Wołkowyska na 28 XI 1588 ................................................................ 86
2. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (24 II 1589) ...................... 86

3. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(13–20 V 1591) ........................................................................................ 89
4. Zjazd stanów WKsL w Wilnie (23 II 1592)........................................... 101
5. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(30 VII – 7 VIII 1593) ............................................................................ 102
6. Zjazd senatorsko-szlachecki zorganizowany samorzutnie podczas
inwazji Nalewajki na terytorium WKsL w Nieświeżu (4 XII 1595) ...... 114
7. Zjazd senatorsko-szlachecki podczas pospolitego ruszenia przeciw
Nalewajce w Szacku (21–22 II 1596) ..................................................... 116
8. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (12–17 III 1596) .............. 118
9. Zjazd senatorsko-szlachecki na bazie Trybunału WKsL
w Nowogródku (25 IX 1596) ................................................................. 127
10. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (27–30 I 1597) ............... 128
11. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (26–29 I 1600) ............... 132
12. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(14 III 1602) ........................................................................................... 135
13. Zjazd główny zwołany do Nowogródka na 26 X 1602, który
nie odbył się ............................................................................................ 139
14. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (8–11 I 1603) .................. 139
15. Zjazd senatorsko-szlachecki na bazie Trybunału WKsL w Wilnie
(25 VI 1604) ........................................................................................... 143
16. Sejmik główny, który odbył się jako przedsejmowy w Mścibohowie
(6 I 1605) ................................................................................................ 145
17. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(2–7 V 1605) ........................................................................................... 146
18. Zjazd senatorsko-szlachecki legitymistów litewskich (samorzutna
konwokacja przeciwników rokoszu) na bazie Trybunału WKsL
w Wilnie (20 V 1606) ............................................................................. 153
19. Zjazd litewskich zwolenników rokoszu w Wilnie (28 V 1606) ..............155
20. Konwokacja senatorsko-szlachecka (antyrokoszowa) w Wilnie
(14 VII 1606) .......................................................................................... 158
21. Zjazd senatorsko-szlachecki (antyrokoszowy) na bazie Trybunału
WKsL w Nowogródku (23 IX 1606) ..................................................... 161
22. Zjazd senatorsko-szlachecki legitymistów litewskich na bazie
sejmiku gromnicznego w Wilnie (4 II 1607) ......................................... 165
23. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (23–26 IV 1607) ............. 168
24. Zjazd szlachecki na bazie Trybunału WKsL w Wilnie (12 V 1607) ..... 176
25. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(4–9 XI 1613) ......................................................................................... 178
7
26. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(1–11 X 1614) ......................................................................................... 183
27. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (29–31 I 1615) ............... 203
28. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(21 V – 5 VI 1615) ................................................................................. 206
29. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(12–27 IV 1617) ..................................................................................... 215
30. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (30 I – 1 II 1618) ........... 235
31. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (8–9 I 1619) ................... 241
32. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(4–8 VI 1624) ......................................................................................... 243
33. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (23–27 XII 1624) ........... 252
34. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu (13–14 I 1626) ............... 257
35. Zjazd główny (konwokacja wileńska) stanów WKsL w Wilnie
(2–11 III 1634)........................................................................................ 257
III. Panowanie Jana Kazimierza Wazy (1648–1668)
1. Konwokacja zwołana na 10 V 1655 do Wilna, która została
odwołana ................................................................................................. 269
2. Zjazd (konwokacja?) szlachty powiatów litewskich na pospolitym
ruszeniu żmudzkim pod Jaśwojniami w sprawie poddania się
królowi szwedzkiemu Karolowi X Gustawowi i unii ze Szwecją
(14–17 VIII 1655) ................................................................................... 275
3. Sejmik szlachty powiatu brasławskiego i uciekinierów z terenów
zajętych przez Moskwę zwołany w celu potwierdzenia warunków
poddania się królowi szwedzkiemu, na zamku w Brasławiu
(28 VIII 1655) ......................................................................................... 287
4. Zjazd (konwokacja, konfederacja?) szlachty powiatów:
wiłkomirskiego, brasławskiego, kowieńskiego, upickiego
oraz Księstwa Żmudzkiego dla potwierdzenia unii WKsL
ze Szwecją, Kiejdany (15?–20 [23?] X 1655) ....................................... 293
5. Zjazd główny (konwokacja) stanów WKsL w Brześciu Litewskim
(5–11 XI 1655) ....................................................................................... 342
6. Konfederacja antyszwedzka dygnitarzy, ciwunów, urzędników
ziemskich, grodzkich i szlachty żmudzkiej podczas pospolitego
ruszenia w Szadowie (3 VI 1656) .......................................................... 345
7. Konfederacja antyszwedzka powiatów wiłkomirskiego, kowieńskiego
i upickiego podczas pospolitego ruszenia w Kiejdanach (16 XII 1656) ..... 351
8. Konwokacja stanów WKsL w Brześciu Litewskim (14–17 III 1657) ..... 358
9. Zjazd senatorsko-szlachecki (konwokacja) przy okazji posiedzenia
komisji wojskowej w Kamieńcu Litewskim (12–18 XI 1657) .............. 366
10. Konwokacja stanów WKsL w Białej (4–6 V 1665) .............................. 371
11. Konwokacja stanów WKsL w Grodnie (6–21 VII 1665) ...................... 371
IV. Panowanie królów rodaków: Michała Korybuta Wiśniowieckiego
(1669–1673) i Jana III Sobieskiego (1674–1696)
1. Konwokacja (zjazd generalny) stanów WKsL w Wilnie
(5–23 III 1671) ....................................................................................... 383
2. Konfederacja prowincjonalna WKsL zawiązana na wzór konfederacji
prowincji wielkopolskiej w obronie króla Michała Korybuta
Wiśniowieckiego w trakcie zerwanego sejmu nadzwyczajnego
18 V–30 VI 1672 w Warszawie (27 V 1672)......................................... 384
3. Zjazd senatorsko-szlachecki (prodworski) w Wilnie
(25/26–28 VII 1672) ............................................................................... 387
4. Konfederacja senatorsko-żołnierska w Kobryniu, potwierdzająca
postanowienie przyjęte poprzednio w Wilnie (22 XI 1672) ................. 390
5. Sejmik główny (przedsejmowy) w Słonimiu, zwołany na 24 I,
który odbywał się 6–7 II 1685 ............................................................... 394
Indeks osób ...................................................................................................... 395
Indeks nazw geograficznych ........................................................................... 445

Produkty powiązane