Sieć wodna średniowiecznego Krakowa i jej gospodarcze wykorzystanie, Jacek Laberschek

Jacek Laberschek (ur. w 1950 r. w Krakowie) - historyk, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (1974). Od 1975 jest pracownikiem Instytutu Historii PAN, w którym obronił pracę doktorską O rozwoju osadnictwa w powiecie lelowskim w średniowieczu (1989). Specjalizuje się w historii średniowiecznego osadnictwa i w rekonstruowaniu ówczesnego krajobrazu naturalnego. Jest autorem ponad 600 haseł w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu, książek o średniowiecznej Częstochowie i średniowiecznym Mstowie, współautorem monografii wielu innych miast, gmin i osad wiejskich, a także kilkudziesięciu rozpraw z zakresu historii osadnictwa, kastellologii i genealogii.

Celem oddanej do rąk Czytelnika książki jest istotne wzbogacenie dotychczasowej wiedzy historycznej o średniowiecznym Krakowie. Przedmiotem badań autora stała się sieć hydrograficzna ówczesnej stolicy Polski i stopień jej gospodarczego wykorzystania przez mieszkańców krakowskiego zespołu miejskiego, czyli ludność Krakowa, Kazimierza i Kleparza. Autor zwrócił uwagę na szczególną rolę Wisły, która stanowiła naturalną osłonę dla grodu, a później zamku krakowskiego, służyła miejscowym rybakom jako niezwykle zasobne łowisko ryb, była też wykorzystywana do spławiania drewna z silnie zalesionych terenów księstwa oświęcimskiego i Zatorskiego oraz do transportu ryb z okolic górnej Wisły, a także Soły i Skawy. W gospodarce średniowiecznego Krakowa ważną rołę odgrywały też lewobrzeżne dopływy Wisły, a szczególnie Rudawa, której naturalne koryto (Nieciecza) i liczne sztuczne odnogi (Norbertańska, Kawiorska, Królewska) dostarczały energii do poruszania licznych młynów usytuowanych wokół Krakowa, zasilały liczne podkrakowskie jeziora i stawy rybne oraz odprowadzały ścieki miejskie. Istotną rolę gospodarczą odgrywały też inne dopływy Wisły, a mianowicie Prądnik, Dłubnia oraz prawobrzeżny dopływ - Wilga. W przypadku średniowiecznego i renesansowego Krakowa miało miejsce maksymalne wykorzystanie zasobów wodnych miejscowych rzek i zbiorników wody stojącej i z tego względu ówczesną aglomerację krakowską można przyrównać do żywego organizmu żyjącego w symbiozie z otoczeniem wodnym, a więc w łączności ze środowiskiem naturalnym.

SPIS MAP

1.    J. Laberschek, Siec wodna i zabudowa aglomeracji krakowskiej w XVI w., [skala nieoznaczona], w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta. Praca zbiorowa, red. J. Wyrozumski, cz.: Ilustracje, seria: „Biblioteka Krakowska”, t. 150, Kraków 2007, jako załącznik do artykułu: J. Laberschek, Rozwój przestrzenny krakowskiego zespołu osadniczego extra muros XIII-XVIII w., w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta. Praca zbiorowa, red. J. Wyrozumski, cz.: Ilustracje, seria: „Biblioteka Krakowska”, t. 150, Kraków 2007.

2.    Mapa Krakowa i okolic w XVI wieku w skali 1 : 50 000, oprać. J. Laberschek, załącznik do: J. Laberschek, Krakowski zespół osadniczy w wiekach XIII-XVI. Rozwój terytorialny, „Rocznik Krakowski”, 2005, t. 71, s. 9-30.

3.    J. Laberschek, Kraków i okolice za panowania Władysława Łokietka, skala 1 : 50 000, w: Atlas historyczny miast polskich, t. 5: Małopolska, red. Z. Noga, z. 1: Kraków, Kraków 2007, nr mapy 4.9.

4.    J. Laberschek, Kraków i okolice na przełomie XV i XVI wieku, skala 1:10 000, w: Atlas historyczny miast polskich, t. 5: Małopolska, red. Z. Noga, z. 1: Kraków, Kraków 2007, nr mapy 4.10.