Badacze przeszłości wobec wyzwań XIX-XXI w.

Tom zawiera studia dotyczące zagadnienia skomplikowanych sieci powiązań między badaczem przeszłości a otaczającą go współczesnością. Autorzy roztrząsają fundamentalne dla naukowców i zainteresowanych historią kwestie wpływu uwarunkowań politycznych, antropologicznych, społecznych, kulturowych czy psychologicznych twórczości historycznej na efekty działalności naukowej w tej dziedzinie. Pomieszczono tu artykuły wybitnych przedstawicieli wielu pokoleń historyków, m.in. prof. Janusza Tazbira i prof. Janusza Żarnowskiego.

Każda praca historyczna opowiada zarówno o przeszłości opisanej przez historyka, jak i o samym autorze i jego epoce - z jej wyobrażeniami o człowieku, regułach postępowania i prawach rządzących światem wraz z jej obawami i nadziejami związanymi z rozwojem tego, co w danym czasie zdawało się szczególnie cenne. Wszystkie te wyobrażenia, obawy i nadzieje, które można by również nazwać uwarunkowaniami politycznymi, antropologicznymi, społecznymi, kulturowymi czy psychologicznymi twórczości historycznej, określamy mianem wyzwań i to właśnie one stanowią przedmiot studiów zgromadzonych w tej książce.

Spis treści
Wstęp (Katarzyna Błachowska, Zbigniew Romek, Marcin Wolniewicz)

Część 1 : Wobec wyzwań wieku XIX

Janusz Tazbir, Polskie dziejopisarstwo na wirażu dziejów

Jerzy Maternicki, Powstanie listopadowe w myśli historycznej Waleriana Kalinki

Hassan A. Jamsheer, Ibn Chalduna koncepcja dziejów i nauki historii

Anna Wardzińska, Przedsiębiorca mecenasem. Działalność Tomasza

Kulczyckiego w latach 40. XIX w. we Lwowie

Dorota Malczewska-Pawelec, Z pierwszych zainteresowań polskiej historiografii płcią piękną. Kobiety w twórczości Karola Szajnochy

Marcin Wolniewicz, Z dziejów polskiej recepcji myśli historycznej

Franciszka H. Duchińskiego (do 1863 roku)

Rafał Stobiecki, Kazimierz Jarochowski a historiografia niemiecka

Magdalena Micińska, Jak pisać o Polakach i Rosjanach w Warszawie

końca XIX wieku - cztery obroty kalejdoskopu

Część 2: Wobec wyzwań wieku XX

Barbara Klassa, Historiograficzna instrumentalizacja bohatera - książę

Józef Poniatowski w ujęciu Szymona Askenazego i Adama Skałkowskiego

Jolanta Kolbuszewska, Między wsparciem narodu a krzewieniem megalomanii -interpretacje dziejów Polski Antoniego Chołoniewskiego i Artura Górskiego

Katarzyna Błachowska, Kulturowa koncepcja narodu. Feliks Koneczny wobec sporu historyków rosyjskich i ukraińskich o Ruś Kijowską

Mariola Hoszowska, Ludwik Finkel a lwowskie środowisko historyków oświaty i wychowania

Joanna Pisulińska, Zagadnienie syntezy w refleksji metodologicznej i dziejopisarstwie Stanisława Zakrzewskiego

Zbigniew Romek, Radio Wolna Europa na tropach fałszerstw historii w PRL lat 60. XX wieku

Tadeusz P. Rutkowski, Wymuszony zjazd. O politycznych aspektach

XIII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu (1984)

Janusz Żarnowski, Rozkwit, zmierzch i perspektywy historii społecznej

Krzysztof Zamorski, Historia żyda u źródeł. Włoskie korzenie

Tomasz Pawelec, „Młodsza Europa" w dziejopisarstwie amerykańskim (próba konceptualizacji pola badań historiograficznych)

Część 3: Wobec wyzwań wieku XXI

Wojciech Wrzosek, O potrzebie kulturologicznego dystansu poznawczego w badaniach historycznych

Maciej Górny, Jak porównywać historiografie?

Wiktor Werner, Historyk w powodzi danych. O chaotyczności współczesnej historiografii

Grzegorz Markiewicz, O teoretyzowaniu, micie i fakcie mentalnym w historii. . .

Anna Zalewska, Archeologia wobec wyzwań XIX i XX wieku. Artykulacje sądów poznawczych jako dane umożliwiające wgląd w formacje intelektualne archeologów i jako sprawcze czyny komunikacyjne

Tomasz Ochinowski, Historia jako „nauka pomocnicza" zarządzania? Historiograficzny pomysł z Zachodu i jego polska egzemplifikacja

Andrzej Radomski, Uprawianie historii w „chmurze". Kilka uwag na temat warsztatu historyka początków XXI wieku

Violetta Julkowska, Historyczny bestseller naukowy

Notki o autorach