„Chory człowiek jest wtedy jak coś go boli". Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi w Polsce Ludowej, E. Szpak

Ewelina Szpak - doktor nauk historycznych, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 2012 adiunkt w Instytucie Historii PAN.

Zajmuje się historią społeczną i kulturową, ze szczególnym uwzględnieniem wsi i obszarów Polski prowincjonalnej.

Jest autorką książek: Między osiedlem i zagrodą. Zycie codzienne mieszkańców PGR--ów (Warszawa 2005), Mentalność ludności wiejskiej w PRL (Warszawa 2013) oraz współautorką minipodręczni-ka Historia mówiona. Elementarz (Warszawa 2008).
„Praca reprezentuje to, co w historii społecznej najbardziej wartościowe - daje solidnie udokumentowany wgląd w rzeczywistość społeczną, pokazuje szersze zjawiska nie rezygnując przy tym z perspektywy bliskiej, głęboko humanistycznej".

(z recenzji dr hab. Marty Kurkowskiej-Budzan)

Oddawana do rąk czytelników książka jest historią tego aspektu wiejskiej codzienności i mentalności, który często umykał badaczom przeszłości. Sfera wiejskiego zdrowia, higieny, stosunku do ciała i choroby, a także zakres relacji mieszkańców wsi z pracownikami lokalnych izb porodowych i ośrodków zdrowia nie były dotąd przedmiotem bardziej szczegółowych historycznych dociekań. Rzadko też w analizach historii wiejskiego życia codziennego zwracano uwagę na to, jak mieszkańcy wsi radzili sobie z dotykającymi ich schorzeniami i chorobami oraz jak postrzegali osoby chorujące w ich otoczeniu i czy rodzaj choroby wpływał na relacje codzienne i status społeczny chorego. Wszystkie te wymienione problemy znajdują odzwierciedlenie w prezentowanej publikacji. Autorka omawiając długi, bo ponad czterdziestoletni okres, zwraca jednocześnie uwagę na to, co w wiejskim postrzeganiu zdrowia i choroby ulegało zmianie, jakie było tempo dostrzeganych przeobrażeń i co je powodowało.

Spis treści
Wstęp...................................... 7

I. Zdrowie................................. 23

1.1.    Instytucje i przestrzeń ochrony zdrowia.......... 26

1.1. Międzywojenna idea spółdzielni zdrowia......... 27

1.2. Wiejski ośrodek i punkty zdrowia (felczerskie,

lekarskie i pielęgniarskie)................... 36

1.3. Lecznictwo zamknięte: izba porodowa i izba chorych . . 61

1.4. Szpital powiatowy....................... 75

1.5. „Ambulans jedzie na wieś” ................. 89

1.6. Znachorskie podziemie?................... 98

1.7. „Punkty apteczne to zło konieczne”............109

1.8. W gąszczu lokalnych relacji: wiejscy przedstawiciele służby zdrowia - swój czy obcy?..............116

1.2. Czystość i brud - warunki życia ludności wiejskiej . . . 133

2.1. „Dopóki te głupie porządki nie zostaną ukończone,

noga moja w tym domu nie postanie”...........136

2.2. „Toniemy w brudach?”....................141

2.3. Higiena osobista, czyli „częste mycie skraca życie” .... 145

2.4. Nawyki.............................152

2.5. „Nie powodzi mi się tak dobrze żeby myśleć jeszcze

o higienie” - o wiejskich łaźniach i kąpieliskach 157

1.3.    „Nie dla wszystkich chleba starcza?” ............164

3.1. Wiejskie żywienie zbiorowe.................169

3.2. „Byle było dużo i tłusto” - jedzenie i obyczaje......175

1.4. „Objąć oświatą sanitarną znacznie szersze masy społeczeństwa” ..........................179

4.1. „Każdy posłucha, popatrzy i idzie sobie dalej” -powojenna oświata sanitarna................181

4.2. Higienizacja wsi........................193

II. Gdzie kończy się zdrowie i zaczyna choroba...? -kondycja zdrowotna mieszkańców wsi..........206

11.1.    „Sąsiadki radziły jeszcze inny sposób na koklusz” . . 211

11.2.    „I te szczepienia szły”.....................222

11.3.    „Ze względu na brak specjalnych oddziałów [...]

problem ten pozostaje nadal nierozwiązany”......230

11.4.    „Która baba nie urodzi jest jakby trącona” -

czyli o zdrowiu wiejskich kobiet..............241

11.5.    (Nie)męskie chorowanie?..................249

III. Zdrowie i choroba w relacjach na przykładzie wybranych zjawisk.........................264

III. 1. Choroba społeczna: gruźlica, czyli między biedą

i wstydem ............  265

111.2.    „Z nawozów sztucznych raki pochodzą” ........278

111.3. Chorzy, głupi czy leniwi? Niepełnosprawność chłopskim okiem........................290

111.4. Niebezpieczni i ubezwłasnowolnieni (chorzy psychicznie)...........................303

Zakończenie.................................319

Abstract....................................332

Bibliografia.................................335

Indeks osób.................................351

Spis ilustracji................................356