Polskie organizacje kombatanckie w Wielkiej Brytanii w latach 1945-1948, Tadeusz Kondracki

Dr Tadeusz Kondracki (ur. 1956) - pracuje w Instytucie Historii PAN w Warszawie. Jego podstawowe zainteresowania badawcze dotyczą historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1939-1947 oraz dziejów polskich organizacji kombatanckich w Wielkiej Brytanii po 1945 r. Jest autorem wielu publikacji, w tym książek: Niszczyciel ORP „Orkan” 1942—1943 (Warszawa 1994), Historia Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii 1946—1996 (Londyn 1996), Stowarzyszenie Marynarki Wojennej 1945—1992 (Gdynia 2003), Polskie Towarzystwo Historyczne w latach 1918—1939 (Toruń 2006). Laureat nagrody „Za osiągnięcia w badaniach polonijnych” (2000). Zajmuje się też popularyzacją historii, głównie jako współautor licznych telewizyjnych filmów i programów dokumentalnych, np. cyklu „Powstanie Warszawskie” (1994) i „Warszawskiego Magazynu Historycznego” (1994-1997).

Zasadniczym celem pracy jest określenie miejsca, jakie w procesach adaptacji personelu Polskich Sił Zbrojnych do życia na emigracji w Wielkiej Brytanii odegrały główne polskie organizacje kombatanckie, powstałe w okresie od czerwca do listopada 1945 roku w trzech częściach składowych PSZ. Były to, kolejno: Samopomoc Lotnicza, Samopomoc Wojska (późniejsze Stowarzyszenie Polskich Kombatantów) oraz Samopomoc Marynarki Wojennej. W ramach tych organizacji wykształciły się struktury odpowiedzialne za rozległy zakres prac - od kwestii zatrudnienia i opieki, po sprawy emigracji. W pracy nakreślono schyłkową, mało wcześniej badaną, fazę dziejów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1945-1947). Jest to więc historia przełomowej fazy istnienia Wojska Polskiego na obczyźnie i przemian, które - rozgrywając się w ramach Polskich Sił Zbrojnych - dały początek nowej polskiej emigracji politycznej na Wyspach Brytyjskich.

SPIS TREŚCI
WSTĘP....................................................................5

ROZDZIAŁ I - GENEZA RUCHÓW KOMBATANCKICH....................21

Początki organizacji kombatanckich w Europie............................21

Dzień dzisiejszy światowego ruchu kombatanckiego........................27

Wpływ wojny na psychikę kombatantów..................................29

Kombatanci-kobiety....................................................40

Rola organizacji kombatanckich w życiu środowisk byłych żołnierzy.........47

Specyficzne cechy polskich organizacji kombatanckich na emigracji........47

ROZDZIAŁ II - POCZĄTKI POLSKIEGO RUCHU KOMBATANCKIEGO

W WIELKIEJ BRYTANII PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ....................64

Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie w latach 1945-1947 (od zakończenia

wojny w Europie do demobilizacji).......................................64

Wojska Lądowe......................................................65

Polskie Siły Powietrzne...............................................92

Polska Marynarka Wojenna..........................................103

Początki Samopomocy Wojska (Stowarzyszenia Polskich Kombatantów), Samopomocy Lotniczej i Samopomocy Marynarki Wojennej. Instytucje,

mechanizmy działania, personalia.......................................107

Samopomoc Lotnicza (czerwiec-lipiec 1945 r.).........................108

Samopomoc Wojska (sierpień-październik 1945 r.).....................126

Samopomoc Marynarki Wojennej (listopad 1945 r.).....................151

Komitet Porozumiewawczy Trzech Samopomocy.......................168

ROZDZIAŁ III - „Z WOJSKOWYCH SZEREGÓW DO ŻYCIA

CYWILNEGO”.......................................................171

Czy wolno nam złożyć broń? Rozterki i spory ideowe w pierwszej fazie

działalności trzech samopomocy.......................................171

Środowisko Wojsk Lądowych ........................................176

Środowisko Polskich Sił Powietrznych.................................209

Środowisko Polskiej Marynarki Wojennej..............................219

Ewolucja struktur organizacyjnych trzech samopomocy ..................227
Samopomoc Wojska (Stowarzyszenie Polskich Kombatantów) ...........228

Samopomoc Lotnicza ...............................................255

Samopomoc Marynarki Wojennej ....................................280

ROZDZIAŁ IV - „DLA DOBRA ŻOŁNIERZA POLSKIEGO".................290

Zakres działalności trzech samopomocy ................................290

Zaplecze materialne działalności kombatanckiej........................293

Dział zatrudnienia w pracy trzech samopomocy .......................295

Dział emigracyjny w pracy trzech samopomocy........................300

Dział opieki społecznej (welfare) .....................................306

Wydawnictwa (prasa) trzech samopomocy ............................313

Działalność kulturalno-oświatowa ....................................324

Sport..............................................................340

Życie codzienne kombatantów polskich w Wielkiej Brytanii...............343

Mobilność .........................................................343

Praca..............................................................364

Warunki mieszkaniowe..............................................382

Wyżywienie........................................................393

ROZDZIAŁ V - POLITYCZNE UWARUNKOWANIA DZIAŁALNOŚCI

TRZECH SAMOPOMOCY............................................402

W optyce wroga. Polscy kombatanci w Wielkiej Brytanii w świetle

materiałów przedstawicielstw dyplomatycznych władz „warszawskich” .....402

Jaka była wiedza na temat PSZ i organizacji kombatanckich oraz

współpraca z czynnikami brytyjskimi? .............................404

Zagadnienie repatriacji ..............................................407

Zagadnienie Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia........410

Zagadnienie polskich organizacji kombatanckich w Wielkiej Brytanii 413

Inne zagadnienia sporne.............................................418

Działania organizacyjno-propagandowe przedstawicielstw

dyplomatycznych władz „warszawskich”............................419

„Dzień wolności dla Polski nadejdzie”. Koncepcje walki o Polskę w programach i działalności polskich organizacji kombatanckich

w Wielkiej Brytanii...................................................426

Zagadnienia ideowe i polityczne w pracy trzech samopomocy:

Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Samopomocy Lotniczej

i Samopomocy Marynarki Wojennej...............................432

Nowe kierunki w polskim środowisku kombatanckim w Wielkiej Brytanii

od 1948 roku (struktura Sekretariatu Kół Oddziałowych).............447

ZAKOŃCZENIE..........................................................473

SUMM ARY..............................................................484

BIBLIOGRAFIA..........................................................488

WYKAZ SKRÓTÓW......................................................508

SPIS TABLIC.............................................................514

INDEKS OSÓB...........................................................517