Ofiary imperium. Imperia jako ofiary. 44 spojrzenia, red. Andrzej Nowak

Tom ten będzie z pewnością ukoronowaniem pewnego etapu badań nad imperium rosyjskim i sowieckim. Redaktorowi udało się zgromadzić specjalistów z Polski, Rosji [co ważne, z różnych rosyjskich ośrodków naukowych!), Litwy, Białorusi, Ukrainy, Węgier, Anglii i Stanów Zjednoczonych, wśród nich kilkunastu czołowych badaczy tej tematyki. 44 tytułowe spojrzenia na dzieje imperium rosyjskiego i sowieckiego pokazują nową, niekiedy wręcz nowatorską perspektywę ofiar, zarówno ofiar imperium, jak i - co może brzmieć paradoksalnie - imperium jako ofiary. Otrzymujemy podstawowy dla polskiej historiografii i pożyteczny dla odbiorcy rosyjskiego, środkowoeuropejskiego i zachodniego zbiór, wyjątkowy w swej wieloaspektowości, wolny przy tym od jakiejś ideologicznej czy narodowej stronniczości.

Mirosław Filipowicz, profesor KUL, recenzent tomu
Insofar as part of the historiography of the former imperial peripheries abuses, not without political overtones, the vahtage point of the victim, in turn, some other historians discreetly relegate the problem of repres-siveness and its victims to the status of a secondary issue, or dilute it in a multiplicity of contexts and structures. So, what to do with the victims who again fali prey to accusations of political exploitation, or academic indifférence? Where to find a place for them in studies of empires? The authors of this volume include some of the most eminent exponents of the contemporary "wave" of studies on the Russian and Soviet Empire, if only to mention: Geoffrey Hosking, Anatoliy Remnyov, Mark Bassin, Leonid Gorizontov, Janusz Bugajski, Hiroaki Kuromiya, Theodore Weeks, Darius Staliūnas, and the "powerful group" (moguchaia kuchka) of initiators of the Kazan quarterly "Ab Imperio" - Hya Gerasimov, Marina Mogilner and Alexander Semyonov. Apart from them, numer-ous researchers of the younger génération specialising in socio-political aspects of empires in Eastern Europe had the opportunity to join the debates and present the fruits of their studies. With what effect? The contents of this volume best answers that question.

Andrzej Nowak, the editor of the volume

Spis treści
From the editor ............................................................ 9

Od redaktora.............................................................. 12

I.    Concepts and Contexts / Koncepcje i konteksty............................. 15

Andrzej Nowak

Imperial Victims - Empire as Victim: an Interpretation........................... 17

Andrzej Nowak

Ofiary imperium - imperium jako ofiara: przyczynek do interpretacji .............. 33

Леонид Горизонтов

Российский хронотоп: Пространство и время против империи............... 49

Андрей Портнов

Как узнать «своих»? Образы «новоприобретенных» вследствие разделов Речи Посполитой земель в русском общественном сознании и имперской политике

(конец XVIII - начало XIX веков) ........................................... 64

Geoffrey Hosking

Victims of Empire? The Russians in the Soviet Union............................ 84

Jan Kieniewicz

The “Imperial Victim” as a Form of Situational Behaviour ........................ 92

Ilya V. Gerasimov

Ethnie Crime, Imperial City: Practices of Self-Organization and Paradoxes

oflllegality in Late Imperial Russia............................................ 97

Marina Mogilner

Russian Imperial Contexts ofthe Searchfor the “Jewish Race” ..................... 130

Alexander Semyonov

Mirrors of Imperial Imagination in Early Twentieth Century Russian Empire ........ 139

Анатолий Ремнев

Империя расширяется на восток: «топонимический национализм»

в символическом пространстве Азиатской России XIX - начала XX века...... 153

Mark Bassin

“Is There Room For Russia In Eurasia?”: Neo-Eurasianism and the Problem

of Russian Nationalism...................................................... 169

II.    The Empire in the Nineteenth Century / Imperium w XIX wieku............. 181

Henryk Głębocki

Ofiara z Imperium. Spisek koronacyjny 1829 roku - historia prawdziwa (?) -

w świetle nieznanych źródeł.................................................. 183

Wiesław Caban

W służbie Imperium czy ofiary Imperium? Polacy w carskim

korpusie oficerskim w XIX wieku ............................................. 214

Darius Staliûnas

Imperial Government and Mass Confessional Change in the

Western Borderlands of the Russian Empire .................................... 227
Stanisław Wiech

Kwestia Kościoła greckokatolickiego w polityce władz rosyjskich

po upadku powstania styczniowego............................................ 238

Eugeniusz Niebelski

Duchowni katoliccy zesłani do Rosji po polskim powstaniu 1863 roku............... 254

Siarhiej Tokć

Przypadkowe ofiary wydarzeń powstania 1863 roku na Białorusi.................. 266

Светлана А. Мулина

Польская диаспора в Западной Сибири: стратегия выживания ............... 274

Theodore R. Weeks

Réconciliation or Treason: The Catherine Monument in Wilno/Vilna

and Polish Society, 1904 ..................................................... 283

Wojciech Zajączkowski

Uniwersalizm chrześcijański wobec nacjonalizmu. Marian Zdziechowski

i idea pojednania polsko-rosyjskiego (do 1917 roku).............................. 296

Игор В. Крючков

Жертвы двух империй. Польские военнопленные на Северном Кавказе

в годы Первой мировой войны.............................................. 311

Наталия Д. Крючкова

Младофинны и практика сопротивления русификаторской политике

в Финляндии в начале XX века ............................................. 325

Геза Гече

Развитие русского великодержавного мышления и внешнеполитическая

практика российского государства в 1870-1880 годах........................ 343

Michał Sempołowicz

Imperialna Rosja w myśli Konstantina P. Pobiedonoscewa. Idea i jej wpływ

na praktykę polityczną...................................................... 368

Natalia Pietkiewicz

„Rosja mi zaszkodziła, ale wszystko jest zupełnie naprawione” (M.K. Baszkircew). Imperium

Romanowów w refleksji autobiograficznej intelektualistek rosyjskich z lat 1880-1910 ..... 382

Зоя Морохоева

Пограничье империального сознания: об актуализации

бурятской идентификации................................................ 404

III. The Soviet Empire and Its Peripheries /

Imperium sowieckie i jego peryferie......................................... 415

Hiroaki Kuromiya

Stalin, Poles, and Ukrainians................................................. 417

Robert Kuśnierz

Przemoc systemu komunistycznego wobec chłopów w latach 1929-1939

(na przykładzie sowieckiej Ukrainy)........................................... 429

Bogdan Musiał

Zagłada wolnego chłopstwa w Związku Sowieckim w latach trzydziestych XX wieku .... 441 Sergiusz Leończyk

Polacy - mieszkańcy wsi syberyjskiej. Walka o przeżycie 1917-1938 ................ 457
Артем Чернышев

Репрессивная политика советского государства в отношении

Римско-католической церкви в Енисейской губернии (1917-1939 годы)......... 466

Andrej Czarniakiewicz

„Obcy w trzecim rzędzie”: państwo białoruskie jako produkt rosyjskiej geopolityki..... 476

Daniel Boćkowski

„Imperium dobroci” - propaganda radziecka kontra rzeczywistość

północno-wschodniej Polski w latach II wojny światowej.......................... 483

Jan Szumski

Inny obraz sowieckiego wyzwolenia - zachodnia Białoruś po roku 1944 ............. 496

Aleksandra J. Leinwand

Realizm socjalistyczny jako wyraz ideologii imperialnej .......................... 507

Jan Tokarski

Władysław Tatarkiewicz i Leszek Kołakowski - ofiary imperium?.................. 519

Tadeusz Epsztein

Ziemianie bez ziemi - byli właściciele ziemscy w PRL. Od reformy rolnej do III RP ... 529 Ewa Zając

Polska w Połączonym Systemie Ewidencji Danych o Przeciwniku (PSED) -

próba rekonstrukcji......................................................... 543

László Borhi

Hungary in the Soviet Empire 1945-1956 ...................................... 557

IV. The Fall and Contemporary Metamorphoses of the Empire /

Upadek i współczesne przemiany imperium.................................. 565

Romuald Wojna

Rosyjski feniks. Rola „narodowego” i „wieloetnicznego”

w nowoczesnym imperium sowieckim ......................................... 567

Krzysztof Brzechczyn

O ścieżkach upadku imperium sowieckiego. Próba typologii w świetle

nie-Marksowskiego materializmu historycznego................................. 571

Włodzimierz Marciniak

Przestrzeń czy pustka? Pojęcie „prostranstwo”

w rosyjskich debatach politycznych lat dziewięćdziesiątych XX wieku ............... 583

Stanisław Gregorowicz

Elementy „neoimperializmu” w koncepcjach polityki zagranicznej

Federacji Rosyjskiej na przełomie wieków...................................... 603

Janusz Bugajski

Putinist Russia’s Pragmatic Reimperialization................................... 610

Andrzej Nowak

Between Victimhoods and Amnesia: Polish Memories

of Eastern European Empires (Instead of an Afterword)........................... 617

Contributors / Autorzy..................................................... 634