Federacja Słowian południowych w polityce Bułgarii po II wojnie światowej.Korzenie-próby realizacji-upadek. E. Znamierowska-Rakk

Geneza omawianego problemu sięga XIX w., a kierunek polityki bułgarskiej ukształtował się po wojnach bałkańskich w latach 1912-1913, kiedy Bułgaria utraciła część spornych terenów Macedonii na rzecz Serbii i Grecji. Komunistyczny pomysł federacji skłóconych państw miał zakończyć ten spór. Zainteresowane sprawą były także mocarstwa światowe: Wielka Brytania i ZSRR. Przedstawiono też inne koncepcje pogodzenia zwaśnionych stron.

Dr hab. Elżbieta Znamierowska-Rakk jest docentem w Instytucie Historii PAN w Warszawie oraz profesorem w Mazowieckiej Wyższej Szkole Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu. Specjalizuje się w badaniach nad najnowszą historią Europy Środkowo-Wschodniej, a w szczególności - Bałkanów. Jest autorką m.in. monografii Rozwój stosunków Bułgarii z Grecję i Turcję po II wojnie światowej, Wroclaw-Warszawa-- Kraków—Gdańsk 1979 (nagrodzonej w 1980 r. przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych w konkursie na najlepszą książkę poświęconą stosunkom międzynarodowym po 1945 r.) i Sprawa Tracji Zachodniej w polityce bułgarskiej (1919—1947), Warszawa 1991 (wyróżnionej w 1992 r. przez tę samą placówkę naukową). Ponadto opublikowała ponad 130 prac: rozpraw, studiów, artykułów i recenzji w periodykach naukowych w kraju i za granicą, a także tekstów popularnonaukowych. Dorobek ten dotyczył głównie różnych aspektów wzajemnych odniesień państw bałkańskich (m.in. kwestii macedońskiej) oraz związków Polski z Bałkanami w dziejach najnowszych. Od 1986 r. pełniła funkcję sekretarza Polsko-Bułgarskiej Komisji Historycznej przy Instytucie Historii PAN i Instytucie Historii (Bałkanistyki) Bułgarskiej Akademii Nauk w Sofii, a od 2002 r. jest współprzewodniczącą tego ciała. Od 1991 r. pełni funkcję sekretarza Redakcji i członka Komitetu Redakcyjnego rocznika „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, natomiast w latach 1998-2004 była członkiem Komitetu Redakcyjnego kwartalnika „Dzieje Najnowsze”. Jest też członkiem Komitetu Redakcyjnego wydawnictwa ciągłego Instytutu Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Balcanica Posnaniensa. Acta et studia” oraz członkiem Komisji Najnowszych Dziejów Słowian przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów.

Spis treści

Wstęp.............................................................................................................5

Rozdział I - Korzenie federalizmu na Bałkanach............................16

Z dziejów bałkańskich koncepcji federacyjnych

(od schyłku XVIII w. do zakończenia I wojny światowej).................16

Idea federacji na Bałkanach w okresie międzywojennym...................40

Projekty unifikacji państw bałkańskich w latach II wojny światowej.................................................................................................64

Rozdział II - Antecedencje zamysłu federacji Słowian

południowych (1941-1944)..............................................................80

Spory pomiędzy KPJ a BPR(k) o supremację w Macedonii

Wardarskiej.............................................................................................81

Kontrowersje wokół kwestii zjednoczenia Macedonii.....................107

Zabiegi KPJ o przezwyciężenie tendencji probułgarskich i autonomistycznych

w Macedonii Wardarskiej..........................................................................107

Konfrontacja stanowisk kierownictwa nowej Jugosławii i bułgarskiego

Frontu Ojczyźnianego w kwestii macedońskiej............................................117

Tarcia pomiędzy komunistami jugosłowiańskimi i greckimi na tle

przyszłości Macedonii Egejskiej..................................................................122

Rozdział III - Meandry procesu bułgarsko-jugosłowiańskiego zbliżenia (jesień 1944 - wiosna 1945 r.)....................................137

Położenie międzynarodowe Bułgarii po przewrocie z 9 września 1944 r..................................................................................................137

Blaski i cienie bułgarsko-jugosłowiańskiego „braterstwa broni”......145

Gra o Macedonię Piryńską...................................................................163

Dialog na linii Sofia-Belgrad pod nadzorem Stalina..........................185

Uwarunkowania zewnętrzne i wewnątrzbałkańskie.....................................185

Przebieg negocjacji w sprawie federacji i wzajemnego sojuszu......................201

Wielka Brytania wobec federacji Słowian południowych i sojuszu bułgarsko-jugosłowiańskiego................................................223

Rozdział IV - Macedonizacja Piryńskiego Kraju

(sierpień 1946 - lipiec 1947 r.).....................................................245

Rezolucja X Plenum КС BPR(k) w kwestii macedońskiej................245

Geneza nadania Macedonii Piryñskiej autonomii narodowo-kulturalnej........245

Przebieg obrad i treść rezolucji X Plenum КС BPR(k) w kwestii

macedońskiej............................................................................................273

Realizacja programu macedonizacji Piryńskiego Kraju.....................288

Rozdział V - „Apogeum” zbliżenia południowosłowiańskiego

(sierpień 1947 - styczeń 1948 r.).................................................315

Umowy podpisane w Bied i układ sojuszniczy zawarty

w Ewksinogradzie.................................................................................315

Wzmożenie macedonizacji Piryńskiego Kraju...................................339

Rozdział VI - Zmierzch i upadek koncepcji federacji Słowian południowych (luty-grudzień 1948 r.)........................................355

Sowiecko-jugosłowiańsko-bułgarskie spotkanie na Kremlu

10 lutego 1948 r....................................................................................355

Agonia i kres idei federacji Słowian południowych...........................382

Zakończenie...............................................................................................405

Conclusion.................................................................................................425

Bibliografia.................................................................................................442

Wykaz skrótów..........................................................................................464

Indeks osób.................................................................................................467

Indeks nazw geograficznych.....................................................................474

Spis map .................................................................................................481