Niemcy i racja stanu. Myśl polityczna Jacques’a Baiville’a (1879-1936), Grzegorz Kucharczyk

Jacques Bainville (1879-1936) wywarł istotny wpływ na część elit rządzących i społeczeństwo francuskie. Jego poglądy były czasami kontrowersyjne, dowodził np. że słabość Francji jest pochodną upadku rządów monarchicznych. Ale za to bezbłędnie ocenił rządy narodowo-socjalistyczne jako bardzo agresywne i przewidział ich popularność wśród społeczeństwa niemieckiego. Już w roku 1920 przeczuwał, że odrodzona Rzesza niemiecka sprowadzi na Europę katastrofę i przez wiele lat obserwował rosnący antagonizm francusko-niemiecki.

Grzegorz Kucharczyk (ur. 1969) - docent w Instytucie Historii PAN, specjalizujący się w badaniach dziejów myśli politycznej i historii Niemiec oraz stosunków polsko-niemieckich. Odbył staże naukowe na Freie Universität Berlin oraz University of London. Stypendysta KAAD oraz Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Autor kilkudziesięciu artykułów w polskich i zagranicznych pismach naukowych. Opublikował m.in.: Prusy, Rosja i kwestia polska w myśli politycznej Constantina Frantza 1817-1891 (Warszawa 1999), Cenzura pruska w Wielkopolsce w czasie zaborów (Poznań 2001), Ostatni cesarz. BI. Karol I (Poznań 2004), Pierwszy holocaust XX wieku (Warszawa 2004). Współautor serii podręczników do historii dla gimnazjalistów.

Prezentowana monografia o myśli politycznej Jacques'a Bainville'a jest pierwszym tego typu opracowaniem w polskiej historiografii. Bainville-jedna z czołowych postaci nacjonalistycznej i monarchistycznej Akcji Francuskiej - był w okresie dwudziestolecia znany i często komentowany przez polskich myślicieli politycznych i publicystów (zwłaszcza prawicowych). Akcentowano w komentarzach te elementy jego myśli, które są przedmiotem zainteresowania tej książki - a więc stosunek Bainville'a do Niemiec (ich dziejów oraz aktualnej polityki), a także jego wizję „polityki racji stanu".

Spis treści
Wstęp .......................................................................7

Rozdział pierwszy: Jacques Bainville - życie i dzieło ..............................17

Rozdział drugi: „Nie system lecz metoda". Podstawy myśli politycznej

Jacques’a Bainville’a ...................................................62

2.1.    Monarchia i nacjonalizm - „klasyczna polityka” .......................62

2.2.    Republika - demokracja - socjalizm. Nieodwołalny „zmierzch wolności"? ... 87

2.3.    „Laboratorium polityki". Rola historii w myśli politycznej Bainville’a .... 115

Rozdział trzeci: Problem niemiecki w myśli politycznej Bainville’a do 1918 roku .....130

3.1.    Czy możliwa jest zgoda między Francuzami a Niemcami. Stosunki francusko-pruskie (niemieckie) w myśli politycznej Bainville’a..........130

3.2.    I wojna światowa - „wojna na modlę germańską".....................158

3.3.    Między wymogami „politycznej inteligencji" a prawem narodów do samostanowienia. Problem Europy Środkowej w myśli politycznej Bainville’a w latach 1914-1919 .....................................175

3.4.    Co Wilhelm II wziął w swoim bagażu - czyli o potrzebie „politycznego rozwiązania" kwestii niemieckiej. Problem niemiecki w latach 1918-1919

w ocenie Bainville’a ..............................................191

Rozdział czwarty: Traktat wersalski - prymat moralnego zadośćuczynienia nad

polityką. Krytyka postanowień konferencji pokojowej z 1919 roku ...........200

Rozdział piąty: „Rewanż rzeczywistości”. Analiza poglądów Bainville’a na problemy

polityki zagranicznej w latach 1920-1936 ................................ 231

5.1.    Poszukiwanie szans prowadzenia „polityki równowagi” przez Francję.

Problem sojuszy .................................................231

5.2.    „Najlepszy uczeń Bismarcka" i „wiecowy opętaniec". Problem niemiecki

w myśli Bainville’a w latach 1920-1936 ..............................251

Zakończenie ...............................................................274

Zusammenfassung ..........................................................279

Bibliografia ................................................................281

Indeks osób ................................................................291