Historyczne peregrynacje. Szkice z dziejów Polaków i Rosjan w XIX wieku, Wiktoria Śliwowska

Zbiór studiów Wiktorii Śliwowskiej, wydany w osiemdziesięciolecie urodzin, ukazujący szerokie spektrum zainteresowań autorki, nie tylko badań naukowych nad tytułowymi dziejami Polaków i Rosjan w XIX wieku, ale i żywych reakcji na bieżące wydarzenia społeczne postrzegane w perspektywie historii osobistej i zbiorowej, czego dowodzą teksty zawarte w części ostatniej, zatytułowanej Didaskalia. Radość z odzyskanego śmietnika. Część tę poprzedzają teksty poświęcone dekabrystom, pierwszym rosyjskim emigrantom, buntownikom i spiskowcom oraz zesłańcom syberyjskim. Pendant do książki René Śliwowskiego, Rusycystyczne peregrynacje (Warszawa 2010), zbioru studiów wydanego przez Wiktorię Śliwowską na osiemdziesiąte urodziny męża i współpracownika.

Prof. dr hab. Wiktoria Śliwowska jest historykiem, wybitną badaczką dziejów Rosji w XIX wieku i zesłań Polaków na Syberii. Urodziła się i mieszka w Warszawie. Studiowała w Leningradzie, gdzie też poznała swego męża, René Śliwowskiego, przyszłego znakomitego rusycystę, badacza i tłumacza literatury rosyjskiej. Całe swoje zawodowe życie związała z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Była uczennicą i przez wiele lat współpracowniczką profesora Stefana Kieniewicza, pod kierunkiem którego obroniła pracę doktorską o rosyjskich „fourierystach” (opubl. pt. Sprawa pietraszewców, 1964). Wśród kilkunastu wydanych później monografii można wymienić: Mikołaj Ii jego czasy (1965), W kręgu poprzedników Her cena (1971) oraz napisaną wraz z René Śliwowskim monografię Aleksandra Hercena (1973) czy przełożone z rosyjskiego prace Natana Ejdelmana o dekabryście Łuninie (1976) i carze Pawle I (1990). W ogromnym dorobku naukowym Wiktorii Śliwowskiej ważne miejsce zajmują wydawnictwa źródłowe, m.in. serie Powstanie Styczniowe. Materiały i dokumenty (1961--1986), Polskie ruchy społeczno-polityczne i życie literackie 1832-1855 (1978-1994) oraz liczne edycje pamiętników. W ostatnich latach uczona zajmuje się przede wszystkim dziejami polskich zesłańców; opublikowała m.in. Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w 1. połowie XIX wieku (1998), Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów - zesłańców postyczniowych (2000), Ucieczki z Sybiru (2005) czy Dziennik syberyjski Juliana Sabińskiego (współwyd., 2010). Jest również autorką tomu wspomnień o swoim ojcu, pt. Pan Puchatek. Rzecz o Wacławie Józefie Zawadzkim (2006), a także napisanej wspólnie z mężem książki Rosja - nasza miłość (2008). Obecnie pracuje nad edycją dokumentów i opracowań dotyczących sprawy Waleriana Łukasińskiego.

Spis rzeczy
DEKABRYŚCI

Zamieć na placu Senackim ............................................................................11

Nadwiślańskie echa powstania nad Newą......................................................21

Pokłosie jubileuszu powstania dekabrystów 1825-1975................................33

PIERWSI ROSYJSCY EMIGRANCI

Polemiki wokół Hercena .........................................57

Mikołaj Sazonow - współpracownik „Trybuny Ludów" Adama Mickiewicza    85

Iwan Gagarin w świetle nieznanych materiałów III Oddziału Własnej ' Kancelarii JCMości oraz korespondencji osobistej...................101

Emigrant Piotr Dołgorukow i jego publicystyka......................131

BUNTOWNICY i SPISKOWCY

Kilka uwag do portretu polskiego spiskowca doby międzypowstaniowej w świetle materiałów źródłowych..............................151

Spiskowiec Romuald Świerzbieński i jego Sprzysiężenia pomiędzy rokiem 1839 i 1849................................................ 181

Zakazane lektury..............................................210

Pasje twórcze Dory Kacnelson (1921-2003)......................... 217

Nieczajewszczyzna i jej komentatorzy..............................224

„Osobnik w najwyższym stopniu niebezpieczny" (Bronisław Szwarce).....235

ZESŁAŃCY SYBERYJSCY

Polscy zesłańcy polityczni na Syberii w pierwszej połowie XIX wieku. Mity i rzeczywistość..............................................251

„Księdza Jana droga do Polski"...................................280

„Żywoty niepokornych". Konarszczyk Gaspar Maszkowski z powiatu staro-konstantynowskiego na Wołyniu...............................299

Ewy z Wendorffów Felińskiej myśli i czyny..........................319

Udział Polek - zesłanek oraz dobrowolnych wygnanek w rozwoju oświaty i kultury muzycznej na Syberii.................................332

„Ściegieńszczycy" na zesłaniu....................................342

Pierwsze organizacje pomocy dla więźniów i zesłańców syberyjskich w zaborze rosyjskim...............................................361

Syberyjska dedykacja Józefa Kalinowskiego (o. Rafała).................408

Zachodnioeuropejskie echa polskich zesłań w XIX wieku. Przyczynek do tematu....................................................415

DIDASKALIA RADOŚĆ Z ODZYSKANEGO ŚMIETNIKA

Dwie indemnizacje.............................................423

Szkoła im. Bolesława Limanowskiego na Żoliborzu....................433

O tym, jak rusofobia może zaćmić umysł najbardziej rzetelnego historyka.

Na marginesie edycji Tygodni Mikołaja Pawliszczewa. List otwarty do wyd. Bellona...................................................440

„Obraza Majestatu" ongiś i dzisiaj................................448

Lustracja samodzielnych pracowników naukowych. Moja ankieta wypełniona zgodnie z zaleceniami Instytutu Pamięci Narodowej................450

Słów kilka na temat fałszowania dokumentów i opluwania autorytetów . . 453

Dr Jekyll i Mr IPN..............................................458

Głos w dyskusji na temat wykorzystywania zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej.................................................469

Dama z pieskiem wśród narodowców..............................473

Wykaz skrótów...............................................476

Indeks osób..................................................478