Średniowieczne rękojeści antropomorficzne (próba klasyfikacji i interpretacji), Elżbieta Kowalczyk-Heyman

Nowy produkt

IH PAN, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021, B5, s. 229, map 12, oprawa miękka, ISBN 978-83-65880-96-3

Więcej szczegółów

13 Przedmioty

30,00 zł brutto

Więcej informacji

Prof. dr hab. Elżbieta Kowalczyk-Heyman jest historykiem mediewistą i archeologiem. Wszystkie stopnie i tytuły naukowe uzyskała na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się średniowiecznymi umocnieniami, osadnictwem, geografią historyczną i toponomastyką.

Jest autorką blisko czterystu różnego rodzaju prac naukowych i dokumentacyjnych, w tym pięciu książek: Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich (Wrocław 1987), „Nazwy obronne” Słup, Samborza i Zawada a zagadnienie obrony stałej ziem polskich w średniowieczu (Warszawa 1992), Brona Małopolska. Ze studiów nad obroną stałą ziem polskich we wczesnym średniowieczu (Warszawa 2000), Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Pisą) (Warszawa 2003), Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Pisą a Biebrzą) (Warszawa 2013).

 

Obecna publikacja jest próbą usystematyzowania i sklasyfikowania grupy średniowiecznych rękojeści antropomorficznych pozyskiwanych głównie w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w Europie Zachodniej i Środkowej wraz z północnymi Włochami, Wyspami Brytyjskimi, Skandynawią i południowo-wschodnią strefą nadbałtycką. Autorka zebrała ponad 160 egzemplarzy takich rękojeści noży (w tym 12 z Polski), szpil używanych do układania włosów oraz łyżeczek do czyszczenia uszu. Są to pojedyncze i podwójne przedstawienia całych, stojących postaci ludzkich, trzymających najczęściej różnego typu rekwizyty (sokoły, psy, książki, atrybuty świętych i inne), które pozwoliły na wydzielenie sześciu typów przedstawień, podzielonych na mniejsze jednostki. Aby zrealizować podjęty cel, autorka omówiła rękojeści pod względem budowy, surowca, produkcji i poziomu artystycznego, miejsc pozyskania, symboliki przedstawień oraz użytkowników.

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Warszawski.

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział I. Przedmiot i stan badań oraz problematyka badawcza . . . . 10
Katalog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Rozdział II. Klasyfi kacja rękojeści i jej podstawy . . . . . . . . . . . . . . . 52
Typ I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Typ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Typ III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Typ IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Typ V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Typ VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Rozdział III. Budowa rękojeści i surowiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Budowa rękojeści noży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Surowiec użyty do produkcji rękojeści noży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Budowa szpil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Surowiec wykorzystany do produkcji szpil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Łyżeczki do czyszczenia uszu (szpatułki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Rozdział IV. Uwagi o technice wykonania i stylistyce rękojeści jako
elementach datowania i określania miejsc produkcji . . . . . . . . . . 130
Podstawy datowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Precyzja wykonania a datowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Rozdział V. Miejsca znalezienia rękojeści i ich wpływ na datowanie . . . 148
Rozdział VI. Symbolika rekwizytów i gestów a określenie płci i pozycji
społecznej wyrzeźbionych postaci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Sokół . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Inne elementy wyposażenia sokołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Pies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Wiewiórka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Księga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Atrybuty świętych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Instrumenty muzyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Inne przedmioty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Gesty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Rozdział VII. Wybrane elementy ubioru a rozpoznanie płci postaci
i datowanie rękojeści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Rozdział VIII. Przeznaczenie noży i ich użytkownicy . . . . . . . . . . . . 195
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Spis wykorzystanych źródeł i literatury przedmiotu . . . . . . . . . . . . . 214
Skróty źródeł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Opracowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Indeks miejscowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Spis map . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Mapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231