Nowy Szermierze wolności i zakładnicy imperium. Emigracyjny dialog polsko-rosyjski w latach 1939–1956. Konfrontacje idei, Ł. Dryblak Zobacz większe

Szermierze wolności i zakładnicy imperium. Emigracyjny dialog polsko-rosyjski w latach 1939–1956. Konfrontacje idei, Ł. Dryblak

Nowy produkt

Łukasz Dryblak, Szermierze wolności i zakładnicy imperium. Emigracyjny dialog polsko-rosyjski w latach 1939–1956. Konfrontacje idei, koncepcji oraz analiz politycznych, IHPAN, Warszawa 2023, oprawa twarda, s. 736, ISBN 978-83-66911-61-1

(Seria: Historia rosyjskiego imperializmu. Studia i materiały)

Więcej szczegółów

9 Przedmioty

65,00 zł brutto

Więcej informacji

„Studium to świetnie pokazuje, jakiego typu próby negocjacji stanowisk, lub wygrywania przewagi, możliwe były w warunkach emigracji. Obie grupy [emigracje polska i rosyjska] pozbawione były wsparcia własnego państwa, mogły natomiast rywalizować zarówno o wsparcie państw zachodnich, przede wszystkim USA, ale również o bliższe relacje z przedstawicielami innych narodów ujarzmionych przez Związek Sowiecki, którzy znaleźli się na emigracji. I trzeba przyznać, że autor dokonał tej rekonstrukcji w sposób pasjonujący. Rozprawa ta jest świadectwem jego ogromnej pracowitości i erudycji. Nowatorskie podejście, odwaga badawcza, bogate i efektywne kwerendy, wreszcie rekonstrukcja zebranych pieczołowicie źródeł nie tylko pozwoliły poczynić nowe ustalenia, ale otwarły nowe perspektywy badawcze”.
Z recenzji dr. hab. Sławomira Łukasiewicza

Niniejsza praca jest próbą całościowego spojrzenia na historię stosunków polsko-rosyjskich na emigracji w latach 1939–1956, czyli w okresie przed pojawieniem się trzeciej fali emigracji rosyjskiej – tzw. dysydentów, osób urodzonych i wychowanych w ZSRS. Ich pojawienie się na Zachodzie wprowadziło szereg nowych problemów i wątków, z tego też względu zasięg swojej pracy ograniczyłem do drugiej fali emigracji. W istocie jednak głównymi bohaterami pozostają tu emigranci pierwszej fali, gdyż przede wszystkim oni utrzymywali kontakty z Polakami, byli liderami większości liczących się organizacji rosyjskich oraz dominowali pod względem intelektualnym nad przedstawicielami fali drugiej. Nowa fala emigracji miała inny charakter, nie była zdominowana przez elity, lecz przeciętnych Rosjan, uciekinierów z państw, które w wyniku wojny znalazły się w sowieckiej strefie wpływów, byłych czerwonoarmistów i żołnierzy formacji antykomunistycznych kolaborujących z Niemcami, którym udało się uniknąć deportacji do ZSRS.

Celem rozprawy jest poddanie dialogu polsko-rosyjskiego na emigracji analizie wychodzącej z trzech perspektyw – po pierwsze stosunków politycznych; po drugie konfrontacji idei, koncepcji i analiz politycznych (z uwzględnieniem zwłaszcza wizji granicy polsko-rosyjskiej i stosunku do narodów ujarzmionych); po trzecie ocen ZSRS. Tematy te to kluczowe zagadnienia, jakie poruszali w swojej publicystyce emigranci. Istotne będą również konteksty, w jakich stosunki polsko-rosyjskie się kształtowały – od kontekstu międzynarodowego począwszy (sytuacja na froncie w czasie wojny, pozycja ZSRS, aktualnej polityki USA, znaczenie rządu polskiego na uchodźstwie), poprzez kontekst historyczny i ideowy (nawiązania do wcześniejszych idei i kontaktów polsko-rosyjskich, a także aktualnych trendów politycznych w świecie zachodnim), aż po sytuację innych emigracji z Europy Środkowo-Wschodniej, szczególnie Ukraińców, stanowiących ważny punkt odniesienia dla koncepcji politycznych obu narodów.

Dr Łukasz Dryblak (ur. 1990) - absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, we wrześniu 2022 r. uzyskał stopień doktora w Instytucie Historii PAN na podstawie rozprawy pt. "Emigracyjny dialog polsko-rosyjski w latach 1939-1956. Spojrzenie z dwóch stron na stosunki polsko-rosyjskie, konfrontacje idei, koncepcji oraz analiz politycznych" (promotor: prof. dr hab. Andrzej Nowak). Od 2023 r. pracownik Zakładu Historii XX wieku tegoż Instytutu oraz sekretarz Zespołu do badań porównawczych nad imperializmem rosyjskim. Specjalizuje się w historii najnowszej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu II Rzeczypospolitej, dziejów emigracji rosyjskiej, polskiej myśli politycznej i sowietologicznej. Autor monografii "Pozyskać przeciwnika. Stosunki polityczne między państwem polskim a mniejszością i emigracją rosyjską w latach 1926-1935" (Warszawa 2021), redaktor "Wizerunek Polski w świecie. Idee i działania" (Warszawa, 2020) oraz autor artykułów z zakresu historii i bezpieczeństwa narodowego m.in. w "Pamięć i Sprawiedliwość" (nr 39, 2022), "Arcana" (nr 165, 2022; nr 161, 2021), "Biuletyn IPN" (nr 1-2, 2020), "Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej" (z. 2, 2019; no 3, 2017; no 1, 2016; z. 2, 2016), "Przegląd Wschodni" (z. 1, 2015), "Niepodległość" (t. LXIV, 2015) oraz "Teka Historyka" (t. XLV, 2012). Stypendysta Fundacji Lanckorońskich z Brzezia (2019), Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia w roku akademickim 2013/2014 oraz laureat II nagrody w konkursie im. Władysława Pobóg-Malinowskiego za "Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej" (VIII edycja - 2015 r.) w kategorii prac magisterskich ("Mniejszość i emigracja rosyjska w Polsce na przestrzeni lat 1926-1935. Polityka państwa polskiego wobec Rosjan oraz ich działalność polityczna i stosunek do Polski").

Spis treści

Wstęp. 1

Stan badań. 4

Podstawa źródłowa. 7

Konstrukcja pracy. 13

Uwagi metodologiczne i edytorskie. 15

Podziękowania. 18

Wprowadzenie. 19

1. Wiek XIX i pierwsze kontakty polsko-rosyjskie na emigracji w pamięci uchodźców po 1939 r.19

2. Między rewolucją a II wojną światową. Emigracja rosyjska i II Rzeczpospolita. 29

I. W obliczu wojny. 38

I.1 Stosunki polsko-rosyjskie na emigracji w czasie II wojny światowej43

Rosjanie w II Rzeczpospolitej – trudne wybory i wojenne ścieżki43

Pod okupacją. 48

Kontynuacja kontaktów z NTS na terenie Rumunii i Jugosławii55

Kontakty polsko-rosyjskie na terenie Europy Zachodniej64

Taktyczny dialog. Emigranci na gruncie amerykańskim.. 72

I.2. Zderzenia idei, ocen i prognoz w latach 1939–1945. 102

I.2.1 Rosyjskie oceny polityki międzynarodowej oraz stosunek do Polski i ZSRS. 103

O wielką i niepodzielną. Stosunek do granic i sojuszy w latach 1939–1942. 105

Niepewność. Wzmożenie zainteresowania kwestią polską. 123

Stosunek do ZSRS i analizy polityki sowieckiej135

I.2.2 Polskie prognozy i projekty polityczne oraz stosunek do ZSRS. 157

O federację środkowoeuropejską. 160

Sojusznik naszych sojuszników. Oceny polityki sowieckiej177

Wokół stosunków polsko-ukraińsko-rosyjskich. 185

Fatalny rok 1943. Zmiana retoryki w stosunku do ZSRS?. 192

Podsumowanie. 200

II. Najważniejsze płaszczyzny powojennej rywalizacji polsko-rosyjskiej: kwestia narodowościowa, granice i stosunek do ZSRS. 208

II.3 Razem przeciwko imperiom czy z Rosją ponad mniejszościami?. 215

Dyskusja wokół kwestii wschodniej i stosunku do Rosjan. 218

Polityka wschodnia rządu i środowiska prometejsko-międzymorskiego. 231

Chadecy, czyli Rosja jako odrębna cywilizacja. 267

Socjaliści, czyli między internacjonalizmem a interesem narodowym.. 269

Narodowcy, czyli między racjonalizmem a mirażem porozumienia. 278

II.4 Przeciwko Sowietom i separatystom: emigracja rosyjska wobec  narodów ujarzmionych i Polski293

O Rosję, ale jaką? Emigracja rosyjska wobec „separatystów”. 298

Próba zjednoczenia – eskalacja wewnątrz rosyjskiego sporu. 309

Rosyjska dywersja? Monarchiści i nacjonaliści wobec Polaków.. 319

Polska i Polacy w świetle publicystyki emigracji rosyjskiej 341

Rosjanie wobec wydarzeń 1956 r. w Polsce (w kontekście polskich opinii). 349

Podsumowanie. 359

III. Główne ośrodki dialogu polsko-rosyjskiego. 363

III.5 Środowisko „Russkoj mysli” i Koło Przyjaźni Rosyjsko-Polskiej, czyli koncepcja współpracy francusko-rosyjsko-polskiej365

Program ideowy. 367

Rola Francji375

Ekumenizm.. 378

Koło Przyjaźni Polsko-Rosyjskiej382

Grupa Ideologiczna Rosyjsko-Polska. 388

III.6 „Kultura” – dlaczego warto rozmawiać z Rosjanami? Meandry polityki Jerzego Giedroycia i jego najbliższych współpracowników.. 398

Zanim powstała „Kultura”. 398

Zespół „Kultury”, jej współpracownicy i pierwsze kontakty z Rosjanami405

Rosyjski numer „Kultury” – próba dialogu, czy wysondowania przeciwnika. 413

Przechytrzyć Rosjan – polityka amerykańska „Kultury”. 431

Wokół Kongresu Wolności Kultury. 454

1951 – nowy stary program „Kultury”. 475

1956 – pozorowana „opcja rosyjska”. 481

Podsumowanie. 489

IV.Trzy spojrzenia na stosunki polsko-rosyjskie. 491

IV.7 Siergiej Mielgunow wobec kwestii polskiej, czyli gdzie się kończy dialog. 492

Pierwsze spotkania z Polską. 496

Przed wojną. 500

W kręgu polskiej emigracji502

IV.8 „Do przyjaciół Rosjan”? Jerzego Niezbrzyckiego zmagania z Rosją. 513

Rosja a Związek Sowiecki w pracach emigracyjnych. 523

Wpływ myśli Józefa Piłsudskiego. 527

Próby współpracy z Rosjanami535

IV.9 Adwokat Rosji? Myśl Józefa Mackiewicza i jej odbiór w kręgach rosyjskich. 556

Źródła poglądów na Rosję. 558

Uwaga nadchodzą Sowiety! Publicystyka z okresu II wojny światowej 566

ZSRS to nie Rosja. Publicystyka emigracyjna lat 40. i 50.568

Wizje historii, czyli klęska Polski skutkiem jej odwrócenia się od Wschodu. 571

Stosunek do przedstawicieli pierwszej fali emigracji rosyjskiej 574

Rosyjski krąg odbiorców twórczości Mackiewicza. 577

Przyjaciel Siergiej, czyli łączy nas antykomunizm.. 591

Podsumowanie. 598

Zakończenie. 602

Wykaz skrótów:616

Bibliografia. 618