Jak powstało państwo polskie? Hipoteza podboju w historiografii polskiej XIX i XX wieku, Andrzej Wierzbicki

Nowy produkt

IH PAN, Warszawa 2019, s. 336, waga 692, oprawa miękka, 170x250 mm, ISBN 978-83-65880-55-0

Więcej szczegółów

3 Przedmioty

Ostatnie egzemplarze!

39,99 zł brutto

Więcej informacji

Prezentację występujących w polskiej myśli historycznej koncepcji narodzin naszego państwa w wyniku jednego lub wielu podbojów o charakterze zewnątrz- lub wewnątrzetnicznym rozpocząłem od czasów narodzin tzw. historiografii krytycznej, której początki przypadły w Rzeczypospolitej na drugą połowę XVIII w., a skończyłem na „oficjalnej" historiografii PRL. To bowiem, co stało się później, nie nosi jeszcze cech okresu„zamkniętego", pozwalającego, najogólniej mówiąc, na w miarę odemocjonalizowane uchwycenie nowych tendencji czy też, deklarowaną zazwyczaj przez autorów, chęć jak najdalej idącej redukcji ich własnego subiektywizmu. Nie znaczy to jednak, że „nasze czasy" zignorowałem całkowicie. W końcowej części książki, zgodnie z zamieszczoną we Wprowadzeniu zapowiedzią, pozwalam sobie na nieco rekonesansowych spostrzeżeń, odnoszących się do tendencji historiograficznych z najbliższej przeszłości, czyli takiej sfery tego, co minione, którą historycy skłonni są metaforycznie określać, odwołując się do kategorii „czasu przeszłego niedokonanego". Niechaj czytelnik wybaczy, że jest to całkiem niemałe„nieco".

(Z Zakończenia)

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE............................ 9

1. Epistemiczny „Big Bang”, czyli o nagłym pojawieniu się Polski „od razu

w pełnej zbroi”............................. 9

2. W kręgu historii i polityki - kamuflaże i eufemizmy......... 11

3. Relatywność instrumentarium terminologiczno-pojęciowego ....    12

Przyczyny „wewnętrzne” i „zewnętrzne”............... 12

Teorie i hipotezy............................ 14

4. Kilka odniesień polskich i pozapolskich................ 16

5. Nieco o literaturze przedmiotu.................... 20

Rozdział I. W DOBIE PODZABOROWEJ............... 23

1. Oświeceniowe antecedencje - wokół kolchidzko-sarmackiej koncepcji Gotfryda Lengnicha........................... 23

2. Hipotezy podboju zewnątrzetnicznego................ 26

W stronę hipotezy podboju normańskiego (Tadeusz Czacki) ....    26

Śladami koncepcji kolchidzkiej Lengnicha (Antoni Bukaty, August

Bielowski, Adam Mickiewicz)................... 29

Państwotwórczy najazd Celtów (Fryderyk Lewestam)........ 36

Państwotwórczy najazd Normanów (Karol Szajnocha)....... 43

3. Hipotezy podboju wewnątrzetnicznego................ 49

„Unijno-federacyjne” podboje Piastów (Joachim Lelewel)...... 49

Podbój Słowian znad Wisły przez Słowian znad Łaby (Wacław Aleksander Maciejowski, Michał Baliński, Franciszek Piekosiński) ...    54

Ze wschodu i zachodu. Dwa podboje? (Ludwik Kondratowicz [Władysław Syrokomla])........................ 63

4. W kręgu koncepcji endogenicznych.................. 65

Casus Jerzego Samuela Bandtkiego.................. 65

Antoni Walewski i „samochętne” uformowanie się państwa polskiego ................................ 68

„Samozsiebne” państwa polskiego narodziny. Walka Antoniego Małeckiego z „obłędem lechickim”.................... 71

Józefa Szujskiego dwa obrazy państwotwórczych predyspozycji

Słowian................................ 84

Michał Bobrzyński, czyli o niedopełnionych państwotwórczych zadaniach „Słowiańszczyzny polskiej”................. 87
Stanisława Smolki polemika z Franciszkiem Piekosińskim..... 92

Dalsze rozrachunki z hipotezą Piekosińskiego............ 98

5. Między endo- a egzogenezą (cz. 1)..................100

Wielonajazdowa koncepcja Edwarda Bogusławskiego........101

Koncepcja ,,trzech(?) drużyn” Stanisława Zakrzewskiego......104

Kazimierza Rakowskiego hipoteza państwotwórczej roli rzekomego

emporium goplańsko-kruszwickiego................109

Od „samych obcych” do „samych swoich” - ekstremy myśli historycznej Jana Karola Kochanowskiego ...............115

Rozdział II. OD II RZECZYPOSPOLITEJ DO POLSKI LUDOWEJ 121

1. Państwo czy naród? „Argument z przeszłości” w politycznych sporach o rodzicielską zasługę.......................121

2. Między endo- a egzogenezą (cz. 2)..................125

Czynnik normański w ujęciu Stanisława Zakrzewskiego......125

Kazimierz Krotoski i najazd „Polano-Rusów” spod Kijowa.....130

Franciszka Bujaka negacja czynnika normańskiego - w stronę uniwersalizacji zasady państwotwórczego podboju..........133

Kazimierz Tymieniecki i jego „socjologizacja” myślenia o początkach

państw................................136

Antynomie koncepcji „podbojowej ewolucji” Romana Gródeckiego 138 Stanisław Arnold - w stronę koncepcji podbojowej akceleracji ewolucji państwotwórczej........................141

Oswald Balzer - w stronę „czystej” endogenezy...........143

Polemiki historyków polskich z historiografią niemiecką - Zygmunt Wojciechowski i inni........................150

Rozdział III. HISTORIOGRAFIA POLSKI LUDOWEJ.......163

1. Powojenne echa sporu o normanistyczną wykładnię narodzin państwa

polskiego.................................163

Wobec „fałszerstw historiografii niemieckiej”.............164

2. W stronę ,jedynie słusznej” teorii...................168

3. Otwockie fundamenty ,jedynie słusznej” ..............175

4. Marksistowska historia historiografii wobec badań nad początkami

państwa polskiego ...........................185

Marian Henryk Serejski - prekursor badań historiograficznych nad

hipotezą podboju..........................187

Aleksander Gieysztor - w stronę „PAN-owskiej” syntezy dziejów

Polski.................................189

Ryszard Rosin - w kręgu rozrachunków z historiografią niemiecką 205

Henryk Łowmiański - komparatystyczna analiza koncepcji norma-

nistycznych.............................208

Teoria................................209

Egzemplifikacja i wnioski......................213

Jana Adamusa krytyczna analiza „nieklasowej” teorii rodowej .... 225 „Rodowe” czy „własnościowo-klasowe” początki polskiego państwa................................227

5. Miejsce hipotezy podboju w milenijnym kanonie powstania państwa

polskiego.................................232

Dwa Tysiąclecia.............................232

Oskar Halecki i inni. Milenijne akcje i kontrakcje - ekskurs emigracyjny .................................242

Milenijny kanon powstania państwa polskiego............251

6. Zgodnie z kanonem i poza nim — od lat sześćdziesiątych XX w. do

końca PRL................................255

Henryka Łowmiańskiego rekapitulacja „Początków Polski”.....255

Marksizm a trzyelementowa koncepcja    państwa.........256

Wojna i pokój - dwie komplementarne drogi formowania

państwa..............................258

Państwotwórcza rola sił zbrojnych.................260

Między endo- a egzogenezą, czyli o „spontanicznej” recepcji adriatyckiego modelu państwa....................263

W kręgu „pomilenijnych” syntez dziejów Polski (Benon Miśkiewicz, Jerzy Wyrozumski, Tadeusz    Manteuffel,    Władysław Czapliński) . 266

7. Germańsko-normańskie wątki w okresie    „postmilenijnym”.....276

Rozdział IV. ZAMIAST ZAKOŃCZENIA. W ZASIĘGU CZASU PRZESZŁEGO NIEDOKONANEGO................287

1. Przewrót dendrochronologiczny?...................287

2. Uzurpacja jako rodzaj „przedsięwzięcia integracyjnego”.......289

3. Rewolucje................................293

4. Przełomy.................................298

5. Syndrom podboju wewnętrznego...................302

6. Nieco o ewolucji zwanej rewolucją..................304

7. Niedomówienia i niejasności we współczesnych koncepcjach powstania państwa polskiego..........................310

ABSTRACT................................327

INDEKS OSOBOWY...........................330