Nowy produkt
IH PAN, Warszawa 2019, s. 336, waga 692, oprawa miękka, 170x250 mm, ISBN 978-83-65880-55-0
3 Przedmiot Przedmioty
Ostatnie egzemplarze!
Data dostępności:
Prezentację występujących w polskiej myśli historycznej koncepcji narodzin naszego państwa w wyniku jednego lub wielu podbojów o charakterze zewnątrz- lub wewnątrzetnicznym rozpocząłem od czasów narodzin tzw. historiografii krytycznej, której początki przypadły w Rzeczypospolitej na drugą połowę XVIII w., a skończyłem na „oficjalnej" historiografii PRL. To bowiem, co stało się później, nie nosi jeszcze cech okresu„zamkniętego", pozwalającego, najogólniej mówiąc, na w miarę odemocjonalizowane uchwycenie nowych tendencji czy też, deklarowaną zazwyczaj przez autorów, chęć jak najdalej idącej redukcji ich własnego subiektywizmu. Nie znaczy to jednak, że „nasze czasy" zignorowałem całkowicie. W końcowej części książki, zgodnie z zamieszczoną we Wprowadzeniu zapowiedzią, pozwalam sobie na nieco rekonesansowych spostrzeżeń, odnoszących się do tendencji historiograficznych z najbliższej przeszłości, czyli takiej sfery tego, co minione, którą historycy skłonni są metaforycznie określać, odwołując się do kategorii „czasu przeszłego niedokonanego". Niechaj czytelnik wybaczy, że jest to całkiem niemałe„nieco".
(Z Zakończenia)
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE............................ 9
1. Epistemiczny „Big Bang”, czyli o nagłym pojawieniu się Polski „od razu
w pełnej zbroi”............................. 9
2. W kręgu historii i polityki - kamuflaże i eufemizmy......... 11
3. Relatywność instrumentarium terminologiczno-pojęciowego .... 12
Przyczyny „wewnętrzne” i „zewnętrzne”............... 12
Teorie i hipotezy............................ 14
4. Kilka odniesień polskich i pozapolskich................ 16
5. Nieco o literaturze przedmiotu.................... 20
Rozdział I. W DOBIE PODZABOROWEJ............... 23
1. Oświeceniowe antecedencje - wokół kolchidzko-sarmackiej koncepcji Gotfryda Lengnicha........................... 23
2. Hipotezy podboju zewnątrzetnicznego................ 26
W stronę hipotezy podboju normańskiego (Tadeusz Czacki) .... 26
Śladami koncepcji kolchidzkiej Lengnicha (Antoni Bukaty, August
Bielowski, Adam Mickiewicz)................... 29
Państwotwórczy najazd Celtów (Fryderyk Lewestam)........ 36
Państwotwórczy najazd Normanów (Karol Szajnocha)....... 43
3. Hipotezy podboju wewnątrzetnicznego................ 49
„Unijno-federacyjne” podboje Piastów (Joachim Lelewel)...... 49
Podbój Słowian znad Wisły przez Słowian znad Łaby (Wacław Aleksander Maciejowski, Michał Baliński, Franciszek Piekosiński) ... 54
Ze wschodu i zachodu. Dwa podboje? (Ludwik Kondratowicz [Władysław Syrokomla])........................ 63
4. W kręgu koncepcji endogenicznych.................. 65
Casus Jerzego Samuela Bandtkiego.................. 65
Antoni Walewski i „samochętne” uformowanie się państwa polskiego ................................ 68
„Samozsiebne” państwa polskiego narodziny. Walka Antoniego Małeckiego z „obłędem lechickim”.................... 71
Józefa Szujskiego dwa obrazy państwotwórczych predyspozycji
Słowian................................ 84
Michał Bobrzyński, czyli o niedopełnionych państwotwórczych zadaniach „Słowiańszczyzny polskiej”................. 87
Stanisława Smolki polemika z Franciszkiem Piekosińskim..... 92
Dalsze rozrachunki z hipotezą Piekosińskiego............ 98
5. Między endo- a egzogenezą (cz. 1)..................100
Wielonajazdowa koncepcja Edwarda Bogusławskiego........101
Koncepcja ,,trzech(?) drużyn” Stanisława Zakrzewskiego......104
Kazimierza Rakowskiego hipoteza państwotwórczej roli rzekomego
emporium goplańsko-kruszwickiego................109
Od „samych obcych” do „samych swoich” - ekstremy myśli historycznej Jana Karola Kochanowskiego ...............115
Rozdział II. OD II RZECZYPOSPOLITEJ DO POLSKI LUDOWEJ 121
1. Państwo czy naród? „Argument z przeszłości” w politycznych sporach o rodzicielską zasługę.......................121
2. Między endo- a egzogenezą (cz. 2)..................125
Czynnik normański w ujęciu Stanisława Zakrzewskiego......125
Kazimierz Krotoski i najazd „Polano-Rusów” spod Kijowa.....130
Franciszka Bujaka negacja czynnika normańskiego - w stronę uniwersalizacji zasady państwotwórczego podboju..........133
Kazimierz Tymieniecki i jego „socjologizacja” myślenia o początkach
państw................................136
Antynomie koncepcji „podbojowej ewolucji” Romana Gródeckiego 138 Stanisław Arnold - w stronę koncepcji podbojowej akceleracji ewolucji państwotwórczej........................141
Oswald Balzer - w stronę „czystej” endogenezy...........143
Polemiki historyków polskich z historiografią niemiecką - Zygmunt Wojciechowski i inni........................150
Rozdział III. HISTORIOGRAFIA POLSKI LUDOWEJ.......163
1. Powojenne echa sporu o normanistyczną wykładnię narodzin państwa
polskiego.................................163
Wobec „fałszerstw historiografii niemieckiej”.............164
2. W stronę ,jedynie słusznej” teorii...................168
3. Otwockie fundamenty ,jedynie słusznej” ..............175
4. Marksistowska historia historiografii wobec badań nad początkami
państwa polskiego ...........................185
Marian Henryk Serejski - prekursor badań historiograficznych nad
hipotezą podboju..........................187
Aleksander Gieysztor - w stronę „PAN-owskiej” syntezy dziejów
Polski.................................189
Ryszard Rosin - w kręgu rozrachunków z historiografią niemiecką 205
Henryk Łowmiański - komparatystyczna analiza koncepcji norma-
nistycznych.............................208
Teoria................................209
Egzemplifikacja i wnioski......................213
Jana Adamusa krytyczna analiza „nieklasowej” teorii rodowej .... 225 „Rodowe” czy „własnościowo-klasowe” początki polskiego państwa................................227
5. Miejsce hipotezy podboju w milenijnym kanonie powstania państwa
polskiego.................................232
Dwa Tysiąclecia.............................232
Oskar Halecki i inni. Milenijne akcje i kontrakcje - ekskurs emigracyjny .................................242
Milenijny kanon powstania państwa polskiego............251
6. Zgodnie z kanonem i poza nim — od lat sześćdziesiątych XX w. do
końca PRL................................255
Henryka Łowmiańskiego rekapitulacja „Początków Polski”.....255
Marksizm a trzyelementowa koncepcja państwa.........256
Wojna i pokój - dwie komplementarne drogi formowania
państwa..............................258
Państwotwórcza rola sił zbrojnych.................260
Między endo- a egzogenezą, czyli o „spontanicznej” recepcji adriatyckiego modelu państwa....................263
W kręgu „pomilenijnych” syntez dziejów Polski (Benon Miśkiewicz, Jerzy Wyrozumski, Tadeusz Manteuffel, Władysław Czapliński) . 266
7. Germańsko-normańskie wątki w okresie „postmilenijnym”.....276
Rozdział IV. ZAMIAST ZAKOŃCZENIA. W ZASIĘGU CZASU PRZESZŁEGO NIEDOKONANEGO................287
1. Przewrót dendrochronologiczny?...................287
2. Uzurpacja jako rodzaj „przedsięwzięcia integracyjnego”.......289
3. Rewolucje................................293
4. Przełomy.................................298
5. Syndrom podboju wewnętrznego...................302
6. Nieco o ewolucji zwanej rewolucją..................304
7. Niedomówienia i niejasności we współczesnych koncepcjach powstania państwa polskiego..........................310
ABSTRACT................................327
INDEKS OSOBOWY...........................330