Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. I, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, t. II, red. H. Manikowska

Nowy produkt

Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2018, oprawa miękka, 165x245 mm, s. 786 (tom I) i 570 (tom II), waga 2258g, ISBN 978–83–63352–95–0 (tom I) oraz 978–83–65880–25–3 (tom II).

Więcej szczegółów

9 Przedmioty

50,00 zł brutto

Więcej informacji

Zainteresowanie „przeszłością” jako kategorią refleksji kulturowej w średniowieczu jest z pewnością wyrazem przewartościowania, jakie dokonało się w ostatnich dziesiątkach lat w poglądach mediewistów nie tylko w kwestii oceny przekazu źródłowego, ale także samego stosunku badacza do tzw. rzeczywistości dziejowej. [...] Dopiero od niedawna [...] zaczęto traktować późnośredniowieczne popisy uczoności historycznej z szacunkiem badawczym, dostrzegając w nich autentyczne przejawy egzystencji historii czy przeszłości w danej przestrzeni czasowej i wspólnocie [...]. Chcieliśmy nawiązać do tego nowszego nurtu pojmowania średniowiecznych utworów czy wypowiedzi

o przeszłości i pokazywać konstrukcyjno-ideowe plany i konteksty średniowiecznych przedsięwzięć nakierowanych na to, co minęło [...]. Dawne i nowe podejście spotkało się [...] w pół drogi, tworząc pewną propozycję badawczą obarczoną tak zaletami, jak wadami, obu sposobów i metodologii.

Grant zgromadził ponad 20 autorów o różnych zainteresowaniach i specjalnościach badawczych [...]. Choć narzucony został pewien porządek jednoczący różne wypowiedzi — problemowo-chronologiczny i regulujący ogólnie sposób prowadzenia narracji przez uczestników zadania — to [...] autorom pozostawiono wolną rękę [...]. Stąd, z pozoru, pewne rozstrzelenie tematyczne czy pojawienie się problematyki powierzchownie nieoczywistej [...]. Pozytywną stroną takiego stanu rzeczy [...] jest pewne bogactwo przedstawionych treści oraz ujęcie problemu z tak rozmaitych, często nieoczekiwanych perspektyw.

Ze Słowa wstępnego

Spis treści
Słowo wstępne (Jacek Banaszkiewicz)......................... 7

Preface (Jacek Banaszkiewicz)............................. 14

część I

Przeszłość obrazowana w tradycjach zapisanych i ujęciach historiograficznych

Zbigniew Dalewski, W poszukiwaniu poprzedników - pierwsi Piastowie i ich wizja własnej przeszłości........................... 23

Witold Wojtowicz, Epika zachodnioeuropejska i możliwości jej recepcji w warunkach polskiej kultury średniowiecznej. Uwagi wstępne........ 59

Witold Wojtowicz, Uwagi o modelu epiki i transmisji epiki w Kronice Anonima tzw. Galla................................. 79

Witold Wojtowicz, Waltharius........................ 89

Witold Wojtowicz, Tzw. Carmen Mauri...................105

Witold Wojtowicz, Obraz memorialny Troi u Galla Anonima i jego konteksty ......................................... 127

Wojciech Michalski, Rodzinne dzieje z nieodległej przeszłości w pamięci polskich familii rycerskich ......................... 143

Wojciech Michalski, Legendy rodowo-herbowe - pożądanie przeszłości w kręgach polskiego rycerstwa XIV-XVI wieku...............163

Antoni Grabowski, Polska i Polacy w średniowiecznej wspólnocie europejskiej - świadectwo Alberyka z Trois-Fontaines................207

Jacek Banaszkiewicz, Gall Anonim - tradycja historyczna Piastów jako wykład o początkach rodu-dynastii i Polski, w planie podobnych realizacji dziejopisarskich XII stulecia ............................ 241
Jacek Banaszkiewicz, Mistrz Wincenty i naśladowcy - wizje najstarszych dziejów Polski XIII-XV wieku.......................269

Jacek Banaszkiewicz, Prolog do Rocznika kapituły krakowskiej, św. Stanisław i czas historyczny..............................307

Jacek Banaszkiewicz, Rocznik tzw. małopolski (minorycki) z początku XIV wieku - próba dookreślenia zabytku .................... 353

część II

Przeszłość i jej instytucjonalne repozytoria

Piotr Węcowski, Skarbiec pamięci. Archiwum monarsze w Polsce do początków XVI wieku................................369

Jerzy Kaliszuk, Skarbce pamięci - księgozbiory kościelne.........419

Marcin Starzyński, Archiwa miejskie w średniowiecznych strategiach pamięci ........................................ 447

część iii

Sposoby użycia przeszłości w kulturze religijnej

i edukacji

Andrzej Dąbrówka, Sposoby wykorzystania przeszłości w kulturze religijnej i edukacji ................................... 479

Maciej Zdane k, Obecność historii w nauczaniu i refleksji krakowskiego środowiska uniwersyteckiego w XV wieku .................... 511

Jakub Kubieniec, Commemoratio: sposoby prezentacji i wykorzystania przeszłości w liturgii ................................ 545

Anna Zajchowska-Bołtromiuk, Przeszłość w zbiorach kazań modelowych de tempore i de sanctis mistrzów Uniwersytetu Krakowskiego w XV wieku.....................................607

Halina Manikowska, Dorota Gacka, Hagiografia a historyczność, czyli o historii w hagiografii i hagiografii w służbie historii..........657

Wykaz skrótów ..................................... 749

Indeks osób ....................................... 750


Tom drugi zbiorowej publikacji Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski poświęcony jest przeszłości „w działaniu”, inaczej mówiąc sytuacjom, w których odwoływano się do przeszłości, sposobom i narzędziom jej uobecniania, jej nośnikom. Chcemy określić miejsce i funkcje przeszłości w komunikacji i relacjach społecznych, jej rolę jako budulca tożsamości grupowych, zależności między historią — tą tworzoną w wykładzie kronikarskim i w krótkiej zapisce — a pamięcią i tradycją rozumianą jako odnoszony do przeszłości przekaz kulturowy. [...] W rozdziałach zamieszczonych w tym tomie staramy się uchwycić kreatywny, dyktowany potrzebami „stanu obecnego” stosunek do przeszłości ludzi średniowiecza, analizując relacje pomiędzy historią, pamięcią i tradycją w wybranych jako reprezentatywne i do pewnego stopnia modelowe sytuacjach: rytuałach władzy i praktykach oficjalnej pamięci większych zbiorowości (monarchii/narodu, miasta, klasztoru, diaspory żydowskiej), memorii indywidualnej i grupowej, zeznaniach sądowych i ciągnących się przez ponad sto lat procesach polsko-krzyżackich.

Ze Wstępu

Spis treści
Wstęp ......................................... 7

Zbigniew Dalewski, Przeszłość zrytualizowana: tradycja królewskich

koronacji...................................... 29

Zenon Piech, Przeszłość zobrazowana: święci patroni i władcy...... 59

Halina Manikowska, Przeszłość pod ochroną: relikwie......... 121

Piotr Okniński, Oficjalna przeszłość miasta................ 177

Michał Tomaszek, Przeszłość w tekście i działaniu społeczności

klasztornych.................................... 203

Roman Michałowski, Wspomnienie modlitewne a pamięć o przeszłości (do końca XIII wieku).......................... 245

Halina Manikowska (przy współpracy Piotra Oknińskiego), Przeszłość osobista i tożsamość wspólnotowa. Formy i treści memorii w późnym średniowieczu ............................ 271

Halina Manikowska (przy współpracy Adama Kozaka), Przeszłość wywołana - zeznania przed sądem................... 333

Wojciech Brojer, (Re)konstrukcja i nagana przeszłości - hermeneutyka Pawła Włodkowica.............................. 403

Hanna Zaremska, Przeszłość w tożsamości diaspory żydowskiej . . . .    477

Wykaz skrótów .................................... 499

Bibliografia....................................... 501

Indeks osób ....................................... 545

Spis ilustracji ..................................... 569